Wat denken geëngageerde christenen ?
Het ‘Interdisciplinair Kenniscentrum voor Kerk en Samenleving’ (IKKS) voerde een onderzoek uit naar geloof, kerk en Christen zijn in deze tijd. De resultaten geven een ander beeld van de kerk.
Aanleiding voor het onderzoek was het manifest ‘Gelovigen nemen het woord’, dat door Kerkenwerk in 2011 werd gelanceerd en ondertekend door 8233 gelovige Vlamingen. Een nieuw opgericht kerkelijk netwerk, Bezield Verband (waarover verder meer) wou weten wie die ondertekenaars waren, hoe zij denken over de verschillende stellingen in het manifest en welke houding ze vandaag aannemen tegenover de katholieke kerk. Ze klopten daarvoor aan bij het IKKS, ‘Het Interdisciplinair Kenniscentrum Kerk en Samenleving’, een kenniscentrum dat fundamenteel, empirisch en beleidsgericht onderzoek doet op het raakvlak van kerk en samenleving. Het IKKS aanvaardde de opdracht en breidde die uit. Via het net en ‘virale communicatie’ (dat is het ongecontroleerd laten rondsturen van links naar de enquête) bereikten ze ook niet ondertekenaars van het manifest. Uiteindelijk waren er meer niet-ondertekenaars die de enquête invulden dan ondertekenaars van het manifest. De respons was wetenschappelijk gezien succesvol. ‘Dit is het eerste onderzoek in Vlaanderen dat zo uitgebreid gepeild heeft naar het geloof, de Kerk, en wat christenen denken in deze tijd. De resultaten overtreffen onze verwachtingen, want twee derde van de 4089 respondenten op onze enquête bleek geen ondertekenaar van het Manifest te zijn. We hebben een breder deel van de gelovige Vlamingen kunnen bereiken. Dat maakt de resultaten dus dubbel zo interessant’, zegt Wim Vandewiele, godsdienstsocioloog van het IKKS.
Kerkhervorming
En wat denken deze hoogopgeleide Christenen nu ? ‘Een brede groep van 2600 intellectuele, kerkelijk geëngageerde en vooral oudere gelovigen (88%) vindt dat het manifest ‘Gelovigen nemen het Woord’ aanleiding geeft om tot daden over te gaan, namelijk : een eigentijdse hervorming en democratisering van de Kerk. Zo vindt maar liefst 81% van de respondenten dat de kerk de inhoud van het priesterschap dient te herdenken. Ook andere resultaten zijn spectaculair’ zegt Vandewiele. Bijna 90% verwacht van de kerk dat ze meer openstaat voor de moderne wereld en 75% vindt dat de kerk in een diepe crisis verkeert. Als er tot daden moet overgegaan worden, vindt 70% dat dit het best lokaal gebeurt. 85% wil de noodzakelijke aanpassingen laten groeien vanuit de behoeftes van de mensen in de lokale geloofsgemeenschappen. De kerk moet voor 54% van de respondenten de motor zijn van deze hervormingen.
Het IKKS onderzocht ook in welke mate de respondenten akkoord gingen met de het manifest ‘Gelovigen nemen het woord’. De standpunten van het manifest worden door 86% van de respondenten gedeeld, 8% is het er niet mee eens. 90% van de ondervraagden vindt dat de kerk getrouwde mannen tot het priesterambt moet toelaten en 78% stelt dat priesters zouden moeten kunnen trouwen. Voor 85% moeten vrouwen kunnen gewijd worden tot priester. Als er geen priester in een lokale geloofsgemeenschap ter beschikking is, staat 85% positief tegenover de opleiding en de wijding van de meest geschikte kandidaten uit de eigen geloofsgemeenschap. Bij de voorstelling van de resultaten was te horen dat het IKKS later een publicatie plant van de resultaten en dat de goedgevulde databank nog veel verder onderzoek, waaronder ook kwalitatief onderzoek, mogelijk maakt.
Bezield Verband
De cijfers laten een heel andere kerk zien dan de kerk die naar voren komt uit de beleidsnota’s van de Belgische Bisschoppen. Waar volgens de respondenten (hoogopgeleide geëngageerde kernchristenen) de focus moet liggen op de plaatselijke gemeenschap worden die net ontmanteld om op te gaan in een groter geheel. Dat is ook een bekommernis van vele deelnemers aan Bezield Verband, een nieuw opgericht ‘netwerk van personen en kerkgemeenschappen die een eigentijds lichtbaken van zingeving willen zijn. Zij bouwen de gemeenschap die ze zelf willen dragen democratisch op.’ Bezield verband wil ‘voorbij aan de ergernissen, frustraties en discussies uit het verleden – de krachten bundelen om een perspectiefwissel te creëren waarin diverse christelijke geloofsgemeenschappen een netwerk vormen en nieuwe wegen zoeken, ontwikkelen en zichtbaar maken in de kerk in Vlaanderen.’
In het netwerk zitten verschillende onafhankelijke christelijke ‘gemeenschappen’ die al een tijdje buiten de gebruikelijke structuren van de kerk zoeken hoe ze Christen zijn vandaag moeten vormgeven, ook liturgisch. Daarnaast zijn er ook parochies bij die in het verleden een eigen dynamiek ontwikkelden en vaak anders werken dat de gewone gekende plaatselijke parochie. Zo bijvoorbeeld de Don Boscoparochie in Buizingen. Ook individuen kunnen zich bij Bezield Verband aansluiten.
Bezield Verband werkt rond vijf basisprincipes : ‘Geloofsverhalen bieden een meerwaarde aan een bezielde samenleving; Kernen van hoop bouwen mee aan een meer rechtvaardige wereld; Geloofsgemeenschappen zijn doordrongen van een democratische cultuur met respect voor de mensenrechten; Lokale kerkgemeenschappen kiezen en bevestigen eigen voorgangers en de spanning tussen “de kleine geloofsgemeenschap” en “de universele kerk” wekt energie op voor een evangelisch Bezield Verband’. De groep wil mensen en groepen verenigen en de dialoog aangaan met de Belgische bisschoppen. Het lijkt de eerste bundeling van christenen in Vlaanderen die pleiten voor een andere kerk en kerkopbouw, meer aangepast aan de tijd, vaak kortweg ‘progressieve christenen’ genoemd. Op hun webstek verwijzen ze expliciet naar Kardinaal Martini. Die overleden Jezuïet werd lang beschouwd als de vertegenwoordiger van de progressieve Christenen. Zijn laatste interview geldt als zijn geestelijk testament en een inspiratie voor de ‘progressieve Christenen’. In de wereld is er een netwerk actief van zo’n groepen : ‘international movement we are church’ maar die hebben enkel aangesloten groepen in Wallonië en Brussel.
Pieter Bauwens – Hoofdredacteur Doorbraak – www.doorbraak.be