Zweden en Finland zijn geen lid van de NAVO. Dat verontrust politici uit de Baltische staten. Want ligt Rusland niet op de loer ?
Waarschuwende woorden stammen uit de mond van Toomas Hendrik Ilves, de staatspresident van Estland, zoals te lezen valt in Die Welt van 16 mei 2014. De regio van de Oostzee vertoont lacunes als het er op zou aankomen een Russische dreiging af te wenden. Ilves meent dat Rusland in geval van conflict of oorlog wel eens het Zweedse eiland Gotland zou kunnen innemen dat slechts 300 kilometer verwijderd ligt van de Russische enclave Kaliningrad (het vroegere Königsberg). Van daaruit zou de Russische luchtmacht het hele luchtruim van de regio kunnen domineren. Bovendien zou Rusland er raketten kunnen stationeren die een bedreiging vormen voor de hoofdsteden van de aangrenzende staten. Aangezien Zweden geen lid van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) is, zou het land ook niet kunnen genieten van de automatische bijstand die artikel 5 van het NAVO-handvest voorziet in geval van externe bedreiging.
Wantrouwen
De dreiging die Ilves beschreef, valt ook te verklaren door het wantrouwen dat de Balten koesteren tegenover Rusland waarin ze ooit waren ingelijfd. Ze lijkt op het eerste gezicht puur theoretisch. Of toch niet ? In april 2013 voerde de Russische luchtmacht met bommenwerpers van het type Tupolew 22M al eens aanvalsoefeningen uit in het luchtruim rond Gotland. Een reactie van Zweden bleef uit. Het was NAVO-lid Denemarken dat er twee in Litouwen gestationeerde vliegtuigen op af stuurde om de Russen in de gaten te houden. Intussen heeft de Zweedse regering al wel beslist om de militaire uitgaven te verhogen en ook meer vliegtuigen en duikboten aan te schaffen. Maar voor Ilves volstaat dat niet. Hij vertrouwde het Svenska Dagbladet toe dat hij Zweden liever in de NAVO zou zien. Ook Mark Brzezinski, de Amerikaanse ambassadeur in Zweden, had zich in april al laten ontvallen dat Zweden in geval van een Russische aanval enkel als lidstaat op de bijstand van de NAVO zou kunnen rekenen.
Zenuwen
De zenuwen liggen bloot sinds het agressieve optreden van Rusland in de kwestie-Oekraïne. De Zweden zelf gaan er van uit dat de NAVO hen wel in noodgeval zou verdedigen, net zoals ten tijde van de Koude Oorlog. Ze kunnen zich ook niet voorstellen dat de Europese Unie (EU) waarvan hun land lid is, hen in de steek zou laten. Een solidariteitsclausule stelt dat de EU haar leden in geval van een terreuraanslag, een natuurcatastrofe of een door mensen veroorzaakte catastrofe kan helpen. Bovendien telt voor de NAVO niet enkel het lidmaatschap van de ene of de andere staat, maar de stabiliteit van een hele regio en de daarmee gepaard gaande veiligheidsbelangen. Finland is ook geen lid van de NAVO en was ten tijde van de Koude Oorlog zelfs geen ‘passief lid’ van de NAVO zoals Zweden, met andere woorden, in geval van een Russische aanval had het land anders dan zijn Scandinavische buur niet kunnen rekenen op bijstand. Dat verklaart ook waarom Finland sterk bekommerd is om zijn defensie en in geval van oorlog zelfs 350.000 man onder de wapens kan roepen. Maar de Finnen hebben dan ook wel enige ervaring met de Russische beer. Tijdens de Winteroorlog die van 30 november 1939 tot 13 maart 1940 tussen Finland en de Sovjet-Unie woedde, hebben ze hard van zich afgebeten.
Symbolisch
Zweden en Finland hebben alvast een actieplan opgesteld dat voorziet in meer samenwerking op het vlak van defensie. Of beide landen nu lid van de NAVO zijn of niet, zal voor het Westerse Bondgenootschap weinig verschil uitmaken als het erop aankomt geopolitieke en strategische belangen te verdedigen. Hun lidmaatschap zou naast praktische voordelen toch vooral een symbolische waarde hebben en er toe dienen de Baltische staten gerust te stellen. De uitlatingen van de Estse president spreken in dat opzicht boekdelen.
Dirk Rochtus – www.doorbraak.be