Toespraak burgemeester Erik Broeckx n.a.l.v. de herdenking van “5 april” – uitgave 2016
Mortsel-Dorp, begraafplaats
“Voor de 73ste maal worden hier bloemen neergelegd. Generatie na generatie staat Mortsel even stil op deze heilige plek. De datum 5 april 1943 staat diep gegrift in het collectief geheugen van de Mortselaar.
73 herdenkingen : verschillend, anders en toch één en authentiek in hun belangloos streven naar het behoud van de herinnering en het steven naar een vreedzaam Vlaanderen, Europa en Wereld
Want :
De wereld die wij willen draagt geen wapens,
verdeeld zich niet in toegeruste legers
met het verbitterd bliksemen van leuzen
De wereld die wij willen is een vredesboodschap
die zonder wrevel over het verleden
het doek haalt van vergeven en vergeten
(Anton van wilderode)
Oorlog en vrede zijn zo dichtbij … ook vandaag herhaalt zich de “5 april-geschiedenis” ergens in de wereld en zeer dichtbij vallen er onschuldige slachtoffers in een waanzinnig conflict of oorlog.
Zeer dichtbij : Na Parijs is Brussel 22 maart 2016, een nieuwe mijlpaal in ons geheugen.
Wij zijn vandaag net als in 1943 verbolgen en triest. Door dood te zaaien proberen terroristen vandaag onze waarden en vrijheden te vernietigen. Er zullen nog dreigingen volgen, nog aanslagen, nog lijden. Maar wij zullen niet toegeven aan de paniek, niet aan verdeeldheid, niet aan angst. Want hoe groter de angst, hoe groter het terrorisme.
Wij delen in deze wereld niet allemaal dezelfde politieke, filosofische of religieuze overtuiging. Maar laat ons meer dan ooit onze verschillen overstijgen. Wij moeten ons blijven scharen achter onze fundamentele vrijheden, respect voor alle mensen van goede wil en achter hoop.
Net zoals na 5 april 1943 blijven wij samen hopen op een betere wereld.
Samen !
In wil daarom in naam van alle Mortselaars alle aanwezigen en genodigden bedanken voor hun aanwezigheid.
Met name alle afgevaardigde van de verschillende ambassades, de burgerlijke en militaire overheden, de politie en hulpdiensten. In het bijzonder wil ik de Heer Rudiger Ludeking verwelkomen, ambassadeur van Duitsland. Het is de eerste maal dat wij een Duitse ambassadeur mogen ontvangen op deze herdenking.
Maar ook verwelkomen wij graag de afgevaardigden van de stad Nijmegen op deze herdenking. Welkom !
Wij trachten met hen een samenwerking op te bouwen omdat zij – net zoals Mortsel – een gelijkaardig trauma hebben meegemaakt in hun stadskern.
Het Bombardement van Nijmegen op 22 februari 1944 is in termen van aantal slachtoffers een van de grootste bombardementen op een Nederlandse stad tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bijna 800 mensen kwamen om het leven. Een groot deel van de historische binnenstad werd door Amerikaanse bommen verwoest.
Dames en Heren,
73 jaar geleden !
Wij kennen het verhaal en blijven het herhalen : Op maandag 5 april 1943, een bijzonder mooie lentedag, om halfvier in de namiddag eiste het oorlogsgeweld een hoge tol te Mortsel.
Van op een hoogte van bijna 8.000 meter, wierpen 64 bommenwerpers om halfvier in de namiddag en enkele minuten later nog 18 andere vliegtuigen, in totaal meer dan 220 ton zeer explosieve bommen af boven Mortsel. De ERLA-fabrieken waren het mikpunt van de 82 geallieerde bommenwerpers .
Grote grijze wolken van stof en rook vormden zich op enkele seconden. Brokstukken van muren vlogen door de lucht, woningen en ook vier scholen stortten in, vuurhaarden ontstonden.
936 burgers vonden de dood, waaronder meer dan 200 kinderen.
1.350 personen raakten gewond …
3.400 huizen werden getroffen …
220 huizen werden totaal vernield…
Bijna 5.000 Mortselse gezinnen waren slachtoffer.
Bijna geen enkel gezin te Mortsel ontsnapte aan de grootse ramp van onze stad. Mortsel was hiermee niet enkel het eerste zware geallieerde bombardement maar ook de trieste recordhouder van het grootste bombardement in België tijdens WOII.
De kinderen van toen die deze gruwel overleefden zijn nu senioren. De jaren vergleden maar de herinnering niet. De herinnering aan die éne dag is haarfijn, spreekt in beelden, soms in beelden, vaak in tranen. 5 april voelt onrechtvaardig aan mede omdat het “friendly fire” was en omdat Mortsel nooit een officieel oorlogskruis kreeg.
“In die tijd was er niemand met wie we daarover konden spreken”, zeggen de kinderen van toen, de getuigen van nu.
De getuigen van nu hebben – met ondersteuning van de stad – de laatste jaren een nieuwe generatie aangesproken. Zij hopen dat jongeren het “ 5 aprilverhaal” verder vertellen, verder vertalen, als een universeel verhaal aan iedereen die wij op onze weg tegenkomen. Kortom : de overdracht van de herinneringen aan het bombardement van oud op jong is in Mortsel een feit geworden. Vele laatste getuigen zeggen nu : wat in Mortsel de afgelopen jaren gebeurde is een waardige erkenning van ons oorlogsleed en geruststelling dat onze vredeswens doorgegeven wordt aan de volgende generaties.
Omdat – meer dan ooit vandaag – de “Nooit meer Oorlog”-gedachte door verschillende generaties Mortselaars aan Vlaanderen, Europa en de Wereld moet doorgeven worden !
Dames en Heren,
Deze begraafplaats, een plek van stilte herinnering en doden, vertelt immers een verhaal van levenden, dankzij de wisselwerking tussen vele generaties, tussen jong en oud. Dit ereperk verbindt mensen op een zeer bijzondere en warme manier ! En dat is belangrijk want verbonden mensen zijn sterker en hebben minder angst.
Deze heilige plek vraagt om bloemen, stilte en gemijmer
hier trof de dood
-vermomd in een regen van bommen, onbegrip en wanhoop-
jongens en eeuwig jonge meisjes met een verre droom van altijd groene lente,
mannen en vrouwen, genietend van de eerste prille zonnestralen
en wolken met een wisselend verhaal
in een land dat vrij zou zijn
in een wereld als een smeltkroes
van kleur, cultuur en taal
maar tolerant
en zonder wapens
ze waren met 936 doden
hun lente werd nooit zomer
en zij zelf veranderden in een bloem, graszode of zerk
toch wordt hun verre droom van vrede en vrijheid
ooit tastbaar, levend en écht.
Ik dank u.”
Erik Broeckx
burgemeester
Mortsel, 2 april 2016.
Foto’s (c) Gazet van Hove.