Na “Molenbeek constructief” : nieuwe feiten en getuigenissen
Op zaterdag 2 april hield “Vlaanderen Identitair”, een kleine verzetsbeweging naar het voorbeeld van Génération Identitaire” in Frankrijk, in Molenbeek een actie met een vijftiental personen tegen het islamisme en zij die het vrij spel geven. De actie was verboden, maar ging toch door en bracht vooral veel media en Molenbeekse jongeren op de been die er een kans in zagen om nog eens keet te schoppen. VTM bracht live verslag van de ‘gespannen sfeer’ en de rellen, met als hoogtepunt de witte Audi die een vrouw overhoop reed. Voor de VRT was er van rellen geen sprake.
Niets abnormaals, hoor ik u denken, ware het niet dat twee dagen later “De Vierde Onmacht”, het YouTube-kanaal van de in 2008 ontslagen VUB-professor en mediaspecialist Frank Thevissen, een filmpje online plaatst. In dat filmpje, getiteld “Molenbeek constructief”, vergelijkt Thevissen de verslaggeving van de feiten in de nieuwsuitzendingen van VTM en VRT. Hij voorziet beide van duiding en wijst op de grote verschillen in toon en stijl van de beide reportages. Thevissen ziet een bewuste manipulatie van de feiten door de VRT, waarna de VRT fel reageert en bij monde van Björn Soenens en nadien van de CEO van de VRT Paul Lembrechts een hetze tegen Thevissen ontketent.
Soenens speelt op de man
Nadat het filmpje van Thevissen viraal gaat – het werd op 26 april al bijna 190.000 keer bekeken – voelt Soenens zich verplicht om te reageren. Inhoudelijk stelt hij dat er niet met stenen werd gegooid en dat de bestuurders van de Audi die op de vrouw inreden niets met de te verwachten rellen te maken hadden. De authenticiteit van de amateurbeelden die Thevissen gebruikt, wordt in twijfel getrokken. De echtheid van de beelden zou immers niet te achterhalen zijn.
Om zeker te zijn dat op het einde van zijn betoog niemand zou twijfelen aan zijn woorden, schiet Soenens vol op de boodschapper door het ontslag van Thevissen aan de VUB in 2008 nog eens op te rakelen. Volgens Soenens wegens ondermaatse prestaties en slechte evaluaties. Kris Hoflack veegt deze stelling op 22 april in De Morgen echter van tafel. Volgens hem volgde het ontslag na een ‘persoonlijk conflict’. Iets waarvan men ook bij de VRT op de hoogte is of zou moeten zijn.
Dat de VRT zo diep moet zakken om toch maar de aandacht van de inhoud af te leiden, toont aan hoe vervelend de kritiek is voor het ‘constructief journalistieke’ experiment van Björn Soenens. Opmerkelijk is dat VRT-vrienden als Bart Caron van Groen – nota bene een van de medeauteurs van het boek ‘De Vierde Onmacht’ onder redactie van Thevissen – bij het in diskrediet brengen van Thevissen op 13 april in Villa Politica ook de steun krijgen van Wilfried Vandaele, mediaspecialist van de N-VA in het Vlaams Parlement.
(Klik HIER voor de video) https://www.youtube.com/watch?v=5I-tekOp3xM
Vandaele gaat volledig mee in het verhaal van Linda De Win, daarbij op een gênante manier aangepord door Caron. Hij zou Thevissen “zeker geen onderscheiding geven”, want “dit was knip- en plakwerk”. Hij pleit voor kritiek op basis van correcte gegevens en “vreest dat dit in het geval van het filmpje niet het geval is”.
De feiten op een rijtje
Zowel de VRT als Vandaele lijken nogal zeker van hun stuk dat Frank Thevissen zich in zijn filmpje effectief bezondigt aan “manipulatie en misselijkmakende stemmingmakerij”, zoals Soenens het noemt. Helaas geven ze op geen enkel moment de indruk zelf een en ander te hebben onderzocht. Nochtans zou je dat toch verwachten van wie zulke straffe beschuldigingen uit. Vandaele laat in een gesprek met onze redactie weten dat hij op het moment van zijn uitlatingen uit ging van de betrouwbaarheid van de informatie die hij van de VRT kreeg. Waar haalde de VRT zijn gegevens, dat die zo afwijken van de vaststellingen van Thevissen ?
Zelf hadden we een gesprek met Johan Berckmans, hoofdcommissaris van de politiezone Brussel-West. Omdat we hem de meest onafhankelijke en geloofwaardige bron achten in deze, legden we hem enkele vragen voor over de feiten waarover discussie bestaat. Uit de antwoorden leren we het volgende.
- Berckmans bevestigt formeel dat er wél met stenen werd gegooid door een twintigtal personen. Iets wat Soenens hevig ontkent, maar ook Karel Lattrez van VTM al meldde in zijn live verslag van de feiten.
- De bestuurders van de witte Audi die een vrouw aanreden, maakten wel degelijk deel uit van de groep jongeren. Samen stuurden de jongeren zelfs het gerucht de wereld in dat skinheads achter de aanrijding zouden zitten. Het ging dus niet om “ladderzatte jongeren uit de buurt, die niets te maken hadden met de mogelijk te verwachten rellen”, zoals Soenens beweert in zijn reactie.
- Berckmans wil de authenticiteit van de amateurbeelden aan ’t Pallieterke niet telefonisch bevestigen. Frank Thevissen zelf beweert echter in een persbericht van 21 april dat hij zelf de beelden waterdicht op hun authenticiteit onderzocht en dat hoofdinspecteur Berckmans “met klem tegenspreekt dat de herkomst van de beelden niet te achterhalen is en ze wel degelijk op 2 april werden gefilmd in Molenbeek”.
- Berckmans stelt dat de VRT op haar vraag van hem dezelfde informatie ontving. Iets wat ook Thevissen eerder al beweerde. Na een gesprek met de hoofdcommissaris blijkt met andere woorden van het hele verhaal van Soenens en de VRT zo goed als niets meer overeind te blijven. Hoe kan het dat zo’n foutief verhaal zo lang kan blijven bestaan zonder te worden rechtgezet ?
Cordon médiatique rond Thevissen
In zijn reactie van 5 april stelt Soenens “Zoals een man ooit zei : een leugen goed verteld, en lang genoeg herhaald, wordt op den duur waarheid. Dat is gevaarlijk, en een akelige vaststelling.” In het licht van bovenstaande feiten is dat wel een heel erg cynische uitspraak, vermits hij zelf, voorlopig althans, het gelijk van zijn stelling lijkt te bewijzen.
Om zijn leugens in stand te houden, heeft Soenens directe en indirecte bondgenoten nodig. Indirect zijn er de politici, die de zendtijd op de VRT broodnodig hebben voor hun carrière. De houding van Wilfried Vandaele in Villa Politica was een typisch voorbeeld voor de manier waarop politici de VRT haar gang laten gaan. Men blinkt uit in onderdanigheid aan de VRT uit angst voor het cordon médiatique, dat tegenover het Vlaams Belang al zijn deugdelijkheid heeft bewezen en waarvoor men dan ook als de dood is. Je kan het de politici amper kwalijk nemen.
Maar ook binnen de “mainstream media” zelf is men voorzichtig en welwillend tegenover types als Soenens. Hoe anders valt te verklaren dat niemand het nodig vindt om Thevissen aan het woord te laten ? Hoe anders valt te verklaren dat niemand zijn persbericht van 21 april, dat meer dan relevant was, oppikte ? Of dat het door Belga zelfs niet werd verspreid via de website ? Nochtans hadden ze het in bezit, want op eenvoudig verzoek ontvingen we het binnen de twee minuten. Op de vraag waarom het niet werd gepubliceerd, ontvingen we via e-mail echter geen antwoord.
“Als dit allemaal klopt, heeft de hoofdredactie een probleem”
Intussen rest de vraag wat er moet gebeuren indien blijkt dat de hoofdredactie bewust heeft gelogen. Wist de VRT dat de beelden authentiek waren, dat er met stenen werd gegooid en dat de bestuurders van de Audi bij de groep jongeren hoorden ? Minstens voor wat de stenen en de Audi betreft, lijkt hier weinig twijfel over te bestaan. En indien men het niet wist, dan is het wel heel gortig om zonder informatie zulke beschuldigingen de wereld in te sturen.
Hiermee geconfronteerd zegt Vandaele geen uitspraken te willen doen vooraleer er 100% zekerheid is over wat de VRT wanneer wist of had moeten weten. Maar “als dit alles straks boven water zou komen en er zou blijken dat de VRT moedwillig dingen gedaan heeft, dan zal N-VA de eerste zijn om dat aan te klagen. Als dat allemaal zo is, dan is er denk ik inderdaad een probleem voor de hoofdredactie. Dat is duidelijk.”
Aangezien het gros van de beweringen intussen niet alleen door Frank Thevissen uitgebreid is onderzocht, maar ook door de politie bevestigd werd, lijken Soenens en Lembrechts zich best schrap te zetten de komende weken. En ook Thevissen zelf geeft aan de zaak niet te zullen laten rusten. Wordt ongetwijfeld vervolgd.
N-VA : “Constructieve journalistiek snijdt geen hout”
Voor Thevissen is de verslaggeving over de spanningen in Molenbeek een schoolvoorbeeld van de constructieve journalistiek. “Constructieve journalistiek”, dat zijn verhalen met een achterliggend doel, zo stelt hij. “Angstvermijding is één van die doelstellingen. In de VRT-beeldreportage over Molenbeek wordt dat constructieve procedé extreem toegepast : de camera wordt voortdurend afgewend van de spanning en toont ons in plaats daarvan rustige banale beelden. Deze VRT-reportage was m.a.w. knip- en plakwerk waaruit elk negatief beeld werd weggeknipt”, zegt Thevissen.
Met een knipoog gaat hij verder : “Inzake constructief-journalistieke benadering van een ongemakkelijk onderwerp krijgt het beeldverslag over Molenbeek van mij een tien op tien. Het is dan ook onbegrijpelijk dat de VRT haar eigen redactionele keuze onderuit haalt door mijn video te bestempelen als een ‘zware kritiek van Thevissen op de VRT’. In de constructieve journalistiek worden voortdurend feiten opgeofferd aan positieve emoties. Logisch, want ‘constructieve journalistiek’ vindt haar oorsprong in de Public Relations-industrie. Kritische, onafhankelijke stemmen zijn op de constructieve redactievloer ongewenst. Eén van de Deense pioniers van de constructieve journalistiek, Cathrine Gyldensted, heeft bijvoorbeeld een afkeer van onderzoeksjournalisten. Die bederven enkel de positieve sfeer.”
Vanuit rechtse hoek is er al langer protest tegen deze gang van zaken. ’t Pallieterke is daar een goed voorbeeld van. Dat hoeft ook niet te verwonderen, aangezien de politieke agenda van de constructieve journalistiek van de VRT ontegensprekelijk links is. De laatste tijd vallen ook meer en meer kritische geluiden op te vangen bij de centrumrechtse N-VA. Denk aan de opmerking van Bourgeois dat het jammer was dat flessen gooiende jongeren in Molenbeek bij de arrestatie van Abdeslam niet in beeld werden gebracht.
Aanval tegen constructieve journalistiek eindelijk ingezet ?
De kritiek vanuit N-VA werd, we veronderstellen omwille van de macht van de VRT als opiniemaker en als toegang tot de kiezer, echter nooit op de spits gedreven. In ons gesprek met Wilfried Vandaele, mediaspecialist van N-VA, is die spanning tussen wat men wil zeggen en wat men mag of durft zeggen te snijden. Op de opmerking van Kris Hoflack (VTM) in De Morgen dat VTM eerder feiten toont en de VRT eerder specialisten die over de feiten vertellen – objectiever versus subjectiever dus – wordt met een standaardantwoord gereageerd. “De kijker wil objectief nieuws, van wie het ook uitgaat, maar de VRT moet op dat vlak excelleren.”
Uiteindelijk verwoordt Vandaele echter toch wat heel veel N-VA’ers, en niet alleen N-VA’ers, al lang aanvoelen : “Constructieve journalistiek is iets wat voor mij niet echt hout snijdt. Ik vind dat iets vreemds. Voor mij betekent journalistiek gewoon onpartijdigheid, degelijkheid, veelzijdigheid, alle meningen aan bod laten komen op een heldere manier. Constructief heeft de bijklank van sturend te zijn en een bepaalde richting te willen uitgaan. Dat willen wij zeker niet.”
Inbreuk op redactionele vrijheid ?
De standaardreactie van de VRT op kritiek van de politiek is dat deze zich niet met redactionele keuzes mag inlaten. De systematische oververtegenwoordiging van Groen op de VRT en de ondervertegenwoordiging van het Vlaams Belang bijvoorbeeld, zijn echter geen redactionele, maar politieke keuzes die de openbare omroep niet geoorloofd is te maken. Maar “als de leugen maar genoeg herhaald wordt, wordt ze op den duur waarheid”, aldus Soenens.
Om te illustreren dat het om meer dan redactionele keuzes gaat, geeft Vandaele, zij het in een andere context, enkele voorbeelden van dossiers waarin N-VA in het Vlaams Parlement de VRT op de vingers tikte. “In de zaak van Younes Delaforterie ben ik tussengekomen. Toen ze in de tijd de man uit het Verenigd Koninkrijk van Sharia4UK opvoerden met weinig kritische context, ben ik daar ook op tussengekomen. Ik ben tussengekomen toen de VRT via Cobra.be in de Vooruit één of andere sp.a-manifestatie financierde of subsidieerde of sponsorde.”
Als redactionele vrijheid voor de openbare omroep betekent om zonder enige controle via het misbaksel van de constructieve journalistiek aan politiek te doen, dan is het niet alleen de plicht van de democratische partijen om dat aan te kaarten, maar ook om er in het parlement alles aan te doen om het tij te keren.
Intussen blijft het VRT Nieuws kijkers verliezen, de openbare omroep geloofwaardigheid en daardoor de politiek die het spel meespeelt het vertrouwen van de burgers.
Wart Van Schel
In
Foto’s © Reporters – tekeningen ’t Pallieterke