In tijden van ‘dialoogschool’ past een tegenvoorstel over de betekenis van katholiek onderwijs. Back to basics, vanuit een beroep op de fundamenten van de Europese beschaving en tegen elk fundamentalisme.
Door Katrien Spruyt
Katholiek onderwijs omvat godsdienstonderricht in de leer. Dat zou vanzelfsprekend moeten zijn, maar dat gebeurt nog amper. “Godsdienstlessen zijn geen geloofsonderricht” schrijft godsdienstleerkracht Pieter Bauwens zonder enig schaamtegevoel. Zelfs vrijzinnige Etienne Vermeersch vindt het onbegrijpelijk dat geen communicant nog weet wat de triniteit is.
Los daarvan, het katholiek onderwijs omvat drie belangrijke invalshoeken als speerpunt van een katholieke en Europese identiteit : (a) het natuurrecht, (b) de kerk als bouwer van de Westerse beschaving, (c) vorming van de wil.
1. Natuurrecht en universele moraal
Natuurrecht is een universele code als maatstaf voor moraal en wetgeving. Het is ontstaan binnen de scholastische traditie die het idee als eerste volledig heeft ontwikkeld. Waarom ? Het is nog maar heel weinig geweten dat katholiek oorspronkelijk hetzelfde betekent als ‘universeel’ (letterlijk overeenkomstig kata- het geheel holos). Daarom ook dat de kerk op zoek is gegaan naar een ‘universele moraal’ geldend voor alle mensen. Door middel van de menselijke rede leidde men principes af uit onze gemeenschappelijke menselijke natuur als leidraad voor moraal en recht.
De universele code van het natuurrecht biedt een hoger niveau van meta-denken voor katholieken en anderen.
- Natuurrecht is een uniek Europees denken dat de drie grote Europese cultuurelementen verenigt : Oud Griekenland (Aristoteles), de Romeinen (de Stoa) en het katholicisme (scholastiek).
- Natuurrechtelijk denken is geestelijk voedsel tegen tirannie : het spreekt over onvervreemdbare rechten (leven, eigendom, vrijheid) die noch staat noch kerk kunnen aantasten.
- Natuurrechtelijk denken biedt normaliteit omdat het vertrekt van het menselijk leven zoals het bedoeld is. Van belang in een verstoorde, postmoderne wereld waar de “dictatuur van het relativisme” (Ratzinger) heerst en die de eigen voorkeur of begeerte als maatstaf van alle dingen neemt. Een voorbeeld is onder andere de holebi-agenda, binnenkort waarschijnlijk de transgender-agenda, die zich nu ook op scholen opdringt.
- Een beschavende kracht die leert denken in termen van ‘universeel goed en welzijn’. Onmisbaar voor samenleven in tijden van massamigratie onder andere met bevolkingsgroepen uit tribale culturen en bijhorende particularistische mentaliteit.
- Gemeenschappelijke grond van moraal voor atheïsten en gelovigen omdat het natuurrechtelijk denken vertrekt van een gemeenschappelijke menselijke natuur, zonder daarom verder te moeten ingaan op Gods bestaan of Zijn natuur.
- Een neutraal instrument om over politiek en religie te dialogeren want natuurrecht is in wezen pre-moreel, pre-politiek en pre-religie. Het vertrekt niet van een ideologisch standpunt maar wel vanuit onze gemeenschappelijke menselijke conditie.
Praktijkvoorbeeld : de islamitische sluier
De islamitische sluier is een lokaal gebruik, en geen universele norm. Geen volk ter wereld vindt uit zichzelf dat een vrouw zedelijke (of andere) normen schendt door geen sluier te dragen. Het enige universele aan de islamitische sluier (of ergere vormen zoals de boerka) is de afkeer ervan, zowel bij mannen als vrouwen die het spontaan als tegennatuurlijk ervaren. Geen enkele vrouw wordt geboren met als doel haar hoofd of gezicht te verstoppen voor anderen.
Daarnaast is de sluier een instrument van de dictatuur van de islam(itische man), wat de hoofdreden is voor het bestaan ervan in de moslimwereld. De natuurlijke toestand van de mens is echter vrijheid, niet de tirannie van derden. Daarom, wegens het tegennatuurlijke, en het gebrek aan vrijheid, moet de islamitische sluier bestreden worden. In elke cultuur ontstaan als vanzelf onaangepaste elementen, maar via het natuurrechtelijk denken drinkt men van een universele bron om deze te bestrijden.
Envoi
Anne De Paepe, rector van de Ugent stelde onlangs dat het katholieke schoolnet “achterhaald” is. Kinderen moeten volgens haar, naast geloofsonderricht, ook les krijgen in “universele waarden”. Welnu, het is juist binnen de kerk dat deze traditie is ontstaan en volgroeid. Tevens is het enkel binnen de katholieke context dat dit soort onderwijs kan functioneren omdat het katholicisme de authentieke bron en de juiste kanalisering biedt. Daarvan getuigt onder meer de tendens om buiten de katholieke traditie (a) uit natuurrecht enkel het idee van ‘(mensen)rechten’ over te houden, maar niet de begeleidende denkwijzen, en (b) de absurde wildgroei aan vermeende rechten (bijvoorbeeld : recht op geslachtsverandering) .
Katholicisme wordt vaak valselijk voorgesteld als een obscure leer. De waarheid is dat het een leer is die van nature naar algemene toepasbaarheid streeft en dus ook een zeer humaan onderwijs heeft ontwikkeld. De drie laatste pausen hebben het natuurrecht telkens opnieuw centraal gesteld als onderdeel van de missionering van de kerk. Onbegrijpelijk en onverdedigbaar dat niemand binnen het vicariaat van Mechelen er het belang van inziet.
Katrien Spruyt is arabiste.
Lees meer op www.de-bron.org
De opinie uitgedrukt in dit artikel is enkel deze van de auteur. We waarderen alle opbouwende kritiek en suggesties. Reageer, op onze Facebook-pagina, of stuur ons een bericht met uw bemerkingen, extra feiten en uw voorstellen.
Foto’s (c) Gazet van Hove