Moet een politicus leven zoals zijn kiezers om hen naar behoren te vertegenwoordigen ?
door Tex Van berlaer – www.doorbraak.be .
Bernie Sanders, voormalig Democratisch presidentskandidaat, haalde onlangs opnieuw het nieuws. Niet vanwege een uitspraak over de ‘politieke revolutie’ of de nakende tweestrijd Clinton-Trump. Het betrof een feit uit zijn privéleven. De senator uit Vermont, bekend om zijn ‘democratisch socialisme’ en uitgesproken positie tegen de lage belastingvoet voor Amerika’s allerrijksten, heeft immers een vakantiehuis aangeschaft voor de prijs van een slordige 500.000 euro.
Dit eigendom komt bovenop twee huizen die de familie Sanders reeds in haar bezit heeft. Tegenstanders en sceptici, maar ook teleurgestelde sympathisanten vragen zich af wat dit doet met zijn geloofwaardigheid. Sanders, die zo fulmineert tegen de bevoorrechte one percent, vertoont uiteindelijk meer gelijkenissen met de geprivilegieerden dan met de onder- en middenklasse.
Deurne versus Borgerhout
Het voorval doet denken aan een zin van journalist Bart Brinckman in De Standaard, in juli van dit jaar. In een analyse over Tom Meeuws (sp.a), toekomstige tegenstander van Bart De Wever tijdens de gemeenteraadsverkiezingen, schrijft hij volgende opvallende zin. ‘Meeuws woont in de Seefhoek, een bekende volkswijk intra muros. De burgemeester woont in een villa buiten de ring. In Antwerpen brengt dat snel een fundamenteel verschil mee in de benadering van de stedelijke problemen.’
Hoewel Brinckman deze stelling niet uitvoerig onderbouwt, lijkt de opzet duidelijk. Deurne versus Borgerhout. Villa versus volkswijk. Elite versus volk. En ook al staat Deurne nu ook weer niet bekend als het Knokke van Antwerpen : sociaaldemocraat Meeuws heeft een troef in het aanvoelen en bespelen van de ‘man in de straat’.
Dit zal voor sommigen een triviale discussie lijken. Wat maakt het uit hoeveel Sanders uitgeeft aan vastgoed ? En buiten de ring wonen zegt toch niets over De Wevers bestuurskwaliteiten ? So what ? Toch hoort de kritiek bij een oerdebat in de politieke filosofie.
Kaviaarsocialist
Politieke representatie : het re-presenteren, of opnieuw aanwezig maken, van iemand of iets die niet aanwezig is. Een volksvertegenwoordiger is de stem van zijn fysiek afwezige kiezers in het parlement. Vertegenwoordiging beperkt zich trouwens niet tot de Kamer of het gemeentehuis. Vlaggen, standbeelden en zelfs gebouwen kunnen eveneens volken of ideeën representeren.
De kern van de kwestie is simpel. Kan men iemand correct representeren wanneer vertegenwoordiger weinig overeenkomt met vertegenwoordigde ? Deze overeenkomst kan zowel fysiek als immaterieel zijn. Bijvoorbeeld: bestaat er geen betere vertegenwoordiging voor vrouwen dan een vrouw zelf ? Zijn belangen van allochtonen beter verdedigd wanneer de parlementair zelf van buitenlandse afkomst is ?
Uiteraard overstijgt de afspiegeling het fysieke. Een arbeider zou meer moeten weten over de grieven van zijn beroepscategorie dan een zogenaamde ‘kaviaarsocialist’. Simpelweg het feit dat je moeder bent, zou moeten volstaan om de belangen van alle moeders te behartigen. Maar bij het lezen van deze stellingen lijkt er al snel iets te ontbreken.
Het lijkt logisch dat allochtone parlementsleden een beter begrip hebben van alledaagse problemen van allochtonen. Maar vertaalt zich dit noodzakelijk in een betere belangenverdediging ? Hypothetisch gezien kan een blanke ex-bankier betere wetgeving afleveren voor alleenstaande moeders dan een politica die vier kinderen alleen opvoedt. Men moet parlementairen bovenal beoordelen op hun concrete daden.
Hardwerkende Vlaming
Dit beoordelingsvermogen vereist evenwel kritisch denken van de kiezer. Een gewiekste politicus zal met een vlot praatje altijd kunnen aantonen dat hij de belangen van zijn kiezer behartigt. Een socialistische vertegenwoordiger zal claimen dat een verhoging van de vennootschapsbelasting de ‘hardwerkende Vlaming’ ten goede komt, een liberale beweert het tegendeel. De kiezer, die zich vereenzelvigt met welke sociale groep dan ook, moet vooral voor zichzelf uitmaken welke politicus het beste werk levert.
Intuïtief kan men stellen dat de veelbesproken kloof tussen elite en het volk kan verkleinen wanneer meer mensen ‘als ons’ het parlement zouden bevolken. Misschien is nostalgie naar een ver verleden onterecht, maar het gevoel dat de politicus vroeger dichter bij het volk stond, leeft bij delen van de bevolking. Dit uit zich in wantrouwen tegenover ‘de politiek’, maar ook tegenover de media. Een weetje uit de Verenigde Staten is hiervoor tekenend : sinds 2014 is meer dan de helft van het Amerikaanse parlement miljonair. Dat zal de kloof tussen beleidsmaker en kiezer er niet nauwer op maken.
Maar kunnen we ook stellen, op z’n Brinckmans, dat De Wever een fundamenteel andere kijk heeft op stedelijke problemen dan Meeuws omwille van diens domiciliëring ? Laat de Antwerpenaar het concrete beleid maar evalueren en niet de postcode van de lijsttrekker.
Foto’s : (c) Gazet van Hove