door Peter Reekmans – www.doorbraak.be

Uit een opmerkelijke enquête van Het Nieuwsblad bleek dat maar liefst 48% van de burgemeesters hulp vragen tegen geweld van boze burgers. ‘Het aantal verwensingen en zelfs fysiek geweld tegen de Vlaamse burgemeesters zit in stijgende lijn’, kopte deze krant dit weekend. De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) wil zelfs een vertrouwenspersoon aanstellen en opleidingen organiseren om de burgemeesters te leren omgaan met lastige inwoners. De burgemeester van Ham is het zelfs spuugzat en gebruikt zelfs dit verhaal om te pleiten voor fusies om de afstand met de burgers te vergroten, omdat de burgemeester te dicht bij de inwoners zou staan.

Inwoners worden niet lastig geboren

Hallo waarde collega’s, inwoners worden nu eenmaal niet lastig geboren, maar worden vooral lastig door een gebrek aan degelijk beleid, inzet en dienstbaarheid. De meeste burgemeesters zouden dus beter stoppen met janken. Ze hebben duidelijk meer nood aan een opleiding beter beleid en dienstbaarheid. Ikzelf heb als burgemeester nog nooit te maken gehad met agressieve inwoners. Misschien komt dat omdat mijn deur nu eenmaal elke dag open staat voor al mijn inwoners en ik 7 dagen op 7 dienstbaar ben voor mijn bevolking. Dienstbetoon is zelfs voor veel burgemeesters een vies begrip geworden. Dan moet je ook niet verschieten dat inwoners vaak kwaad worden omdat ze met hun probleem of verhaal niet terecht kunnen bij hun burgemeester.

Ikzelf ben ooit één keer fysiek bedreigd geweest. Niet door een inwoner, maar door een ladderzatte voorzitter van mijn grootste oppositiepartij. En bij gebrek aan boze inwoners in mijn gemeente gebruikt de oppositie bij regelmaat van de klok familie- en burenruzies om ons beleid onder vuur te nemen. Ikzelf werd al meermaals het slachtoffer van klachten van politiek gekleurde enkelingen die zelfs recent nog ridicuul klacht indienden tegen een stedenbouwkundige vergunning voor een tuinhuis bij mijn woning. Er is dus inderdaad dringend nood aan opleidingen beste VVSG, maar dan vooral opleidingen voor meer deontologie bij politici.

Ik heb geen medelijden met burgemeesters die slachtoffer zijn van boze burgers. Een inwoner gooit nu eenmaal niet zomaar een steen door de ruit van een burgemeester. Of je krijgt als burgemeester niet zomaar een stoel in je gezicht en je breekt al helemaal als burgemeester niet je ribben tijdens een discussie met een inwoner. Ik keur absoluut dit agressief gedrag niet goed, maar deze feiten zijn eerder een signaal dat de politiek eens dringend moet gaan stilstaan bij zichzelf. Burgemeesters moeten vandaag inderdaad een enorme visie, inzet, dossierkennis en dienstbaarheid hebben. Als je dit niet kan opbrengen als burgemeester, dan ben je gewoon niet geschikt voor de job en moet je dringend een ander tijdverdrijf zoeken. Ik heb dus totaal geen medelijden met de burgemeesters die slachtoffer werden of zijn van boze inwoners.

Rechtstreekse burgemeestersverkiezingen

Het grote probleem hierbij is dat veel burgemeesters vandaag door de coalitievorming in achterkamertjes vaak niet de democratische legitimatie van hun inwoners hebben. En sommige burgemeesters zitten ook letterlijk veel te lang op hun stoel, zodat er een soort van vergaande arrogantie van de macht ontstaat. Mijn oplossing is heel eenvoudig : een rechtstreekse verkiezing van de burgemeester en het burgemeesterschap beperken in de tijd.

Voor de termijnbeperking van het burgemeestersambt valt inderdaad wel iets te zeggen. Wie als burgemeester eerlijk is en wil slagen zal zich voluit voor dit mandaat moeten inzetten. Ik merk dat ook bij mezelf. Het tempo waaraan ik vandaag mijn burgemeestersambt uitoefen kan ik twee, maximaal drie keer volhouden. Een burgemeester die de job met hart en ziel doet, zal na twaalf of zeker maximaal achttien jaar voor een stuk uitgeblust zijn en kan zichzelf niet blijven heruitvinden. Dat zal voor een groot stuk ook ten koste van zijn/haar gezondheid en/of privéleven gaan. Deze beperking zorgt er trouwens voor dat er veel minder kans is dat er een arrogantie van de macht ontstaat. Ze zal sneller verjonging mogelijk maken en ervoor zorgen dat de inwoners steeds een burgemeester hebben die er voor hen is en zich ten volle inzet. Een rechtstreeks verkozen burgemeester zou ook gemakkelijker zijn eigen partijbelangen kunnen overstijgen en als leider van zijn bestuursmeerderheid kunnen functioneren.

Een rechtstreekse verkiezing van de burgemeester zal bijdragen tot een modernisering van de gemeente en een zichtbaar leiderschap op het lokale niveau versterken door de expliciete steun van een meerderheid van de gemeenteraadskiezers. De rechtstreekse verkiezing van de burgemeester zou het politieke spel in de Dorpstraat veel eerlijker maken en allerlei politieke trucs, zoals totaal ondemocratische voorakkoorden, doen smelten als sneeuw voor de zon. De stem van de man of vrouw in de Dorpstraat over het lokale beleid zou veel meer impact hebben op het effectief gevoerde beleid. De invoering van de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester zou het vertrouwen vanuit de Dorpstraat in de Wetstraat zelfs ten goede komen. Het zijn namelijk net de heimelijke politieke spelletjes en coalitievormingen die ertoe bijdragen dat het vertrouwen in de lokale politiek daalt. Kiezers zouden op deze manier terug meer impact krijgen op het bestuur van hun gemeente. Concreet is mijn voorstel om de burgemeester los van de gemeenteraad rechtstreeks te verkiezen. De rechtstreeks verkozen burgemeester (die in een of twee rondes een meerderheid van de stemmen haalt) wordt dan aangesteld als formateur om de coalitie te vormen. Zo kan de bevolking hem of haar en het gevoerde beleid na de legislatuur belonen of wegstemmen.

Europese landen waar de burgemeesters rechtstreeks verkozen worden, zijn voornamelijk te vinden in Oost-Europa. Landen zoals Bulgarije, Hongarije, Polen, Bosnië en Herzegovina, Roemenië, Slowakije, Slovenië, Albanië, Macedonië, Moldavië en Servië hebben een rechtstreeks verkozen burgemeester. Ook Cyprus en Italië kennen dit systeem, net als Oostenrijk en Groot-Brittannië. Zelfs Rusland, Turkije en Oekraïne hebben rechtstreeks verkozen burgemeesters. In West-Europa, de bakermat van de moderne democratie, zie je vooral indirect gekozen burgemeesters. Ze worden door de gemeenteraad gekozen of het is de lijsttrekker van de grootste coalitiepartij. Alleen in België, Luxemburg, Nederland en Wit-Rusland is er nog een rol weggelegd voor een hogere bestuurslaag bij de benoeming van de burgemeester. Laten we hierin dus ook verandering in brengen.

 

Peter Reekmans is burgemeester van Glabbeek, nationaal ondervoorzitter van LDD en gewezen fractievoorzitter in het Vlaams Parlement.

Foto’s (c) Gazet van Hove – coverfoto : burgemeester Koen Volckaerts, Hove.