Ondertussen doet het Vlaams Belang het goed in de peilingen. Dat betekent dat Vlaams Belang opnieuw een belangrijke speler wordt. Zo belanden we bij de discussie omtrent het originele cordon sanitaire. N-VA-staatssecretaris Theo Francken sprak zich duidelijk uit tegen dat cordon. Partijkopstukken Bart De Wever, Siegfried Bracke en Peter De Roover haastten zich om samenwerking met het Vlaams Belang uit te sluiten. Maar wat is het cordon en waarom die onduidelijkheid ?
Eind jaren ’80 brak het Vlaams Blok electoraal door. Linkse politici vonden dat een racistische en ondemocratische partij. Ze bedachten een tactiek om de electorale impact in de partijpolitieke wereld te neutraliseren : het cordon sanitaire. Een derde van Vlaanderen was toen nog niet geboren, het is dus nodig te verduidelijken wat dit cordon precies betekent. En daar precies wringt het schoentje. Voor de ene betekent het geen bestuursakkoorden sluiten. Voor de andere betekent het geen politieke samenwerking op welke wijze dan ook (bv. stemafspraken, gezamenlijke initiatieven). De groene politici gingen het verst. Hun partij verbood zelfs persoonlijk contact met de mandatarissen van het Vlaams Blok. [1]
Cordon rond PVDA ?
In Vlaanderen haalt links amper zo’n kwart van de stemmen. In Franstalig België is het precies omgekeerd. Daar haalt rechts ongeveer een kwart van de stemmen en staat dus in een minderheidspositie. Nu de communistische PVDA op stevige winst staat in de peilingen probeert de MR de truuk met het cordon te herhalen. Kamerfractieleider Ducarme (MR) riep op tot een cordon sanitair rond de PVDA. Het uitsluiten van de PVDA betekent immers minder mogelijke coalities. Zo kan de MR haar positie verstevigen net zoals socialisten en groenen dat decennia in Vlaanderen hebben kunnen doen. De PS is echter niet zo naïef om in die val te trappen. Ze moet niets weten van een cordon rond PVDA en houdt liever alle opties open. Zelfs al wil PS geen coalitie met de PVDA vormen, betekent de loutere mogelijkheid hiervan een versterking van de onderhandelingspositie ten opzichte van de MR. De grootste partij van Franstalig België bepaalt zo nog altijd het ritme van haar eigen politieke strategie.
Gevolgen van het cordon sanitaire
Aangezien geen enkele partij een meerderheid haalt, moeten partijen compromissen maken om een meerderheid te vormen. Door een partij op voorhand uit te sluiten, zijn de mogelijke coalities gelimiteerd. Hoe groter het VB werd, hoe minder de electorale scores van partijen belangrijk werden om aan het beleid deel te nemen. En het VB werd ook groot, zelfs de grootste politieke partij in 2004. Er kwamen dan ook tegennatuurlijke coalities en onsamenhangend bestuur, met Antwerpen als exponent. Het cordon maakte een normale politieke dynamiek onmogelijk waarbij nieuwe maatschappelijke tendensen via de partijpolitiek hun vertaling vinden in beleid. De partijpolitieke markt werd op die manier gemanipuleerd. Er ontstond daarnaast een politiek correcte zwijgcultuur over de thema’s die het VB aankaartte (multiculturalisme, criminaliteit, etc.). Het electoraal succes van N-VA is in grote mate te wijten aan het doorbreken van deze taboes. Het cordon echter, houdt die partij in de feiten onverminderd in stand. En dat heeft gevolgen voor de machtspositie van N-VA en de Vlaamse samenleving als geheel.
Werkelijke betekenis van het cordon
In 2018 verkiezen we gemeenteraden, enkele maanden later regionale en federale parlementen in 2019. Elk beleidsniveau heeft zijn eigen uitdagingen en politieke dynamiek die los van mekaar evolueren. Of dat zou het toch moeten zijn. Sinds 2014 vallen de verkiezingen voor de nationale en regionale parlementen samen. Open Vld kon zich in de Vlaamse regering hijsen precies omdat ze nodig was in de federale regering. Naar aanleiding van de cordon-uitspraken van Theo Francken verklaarde MR-autoriteit Louis Michel onlangs dat “MR moet breken met N-VA als ze alliantie sluit met Vlaams Belang [bij de gemeenteraadsverkiezingen].” Geen doorbreken van het cordon sanitaire in Schoten, Middelkerke, Ninove of Denderleeuw, of N-VA kan regeringsdeelname dan wel vergeten. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 zullen we dus zien wat N-VA in 2019 bij de parlementsverkiezingen werkelijk van plan is.
[1] Memo van het partijbestuur van Agalev, hernieuwing Agalev-code met betrekking tot het Vlaams Blok, 20.03.2000