door Pieter Bauwens – www.doorrbaak.be .

Mark Vangheluwe heeft een brief geschreven, Brief aan de paus. Een brief als een boek, een boek als een brief. Een tocht door het donker, weg van het paradijs op zoek, opnieuw op zoek naar het paradijs. Maar dat blijkt achter een hoge berg te liggen, de top blijkt altijd maar weer verscholen te zijn door een kam, een hoogvlakte, maar hij probeert vol te houden.

Vangheluwe

Mark Vangheluwe is de neef van, die neef van. Wie in Vlaanderen woont weet wie het is, die neef die door toenmalig bisschop van Brugge en naamgenoot Vangheluwe dertien jaar is misbruikt. Van zijn vijf tot zijn achttien jaar. En dan is er nog het verhaal van wat daarna kwam. Brief aan de paus is zijn verhaal, zijn gevecht met zichzelf, zijn demonen en zijn engelen. Het is het relaas van een gevecht om geen slachtoffer meer te zijn en ook zichzelf niet als slachtoffer, maar als mens te zien. De strijd om jezelf graag te zien, tegen de schaamte, om opnieuw jezelf te controleren in lichaam en geest. De worsteling om niet meer te vluchten, de zelfdestructie af te houden en te kunnen slapen. Een boek dat zijn kinderen wil behoeden om ook slachtoffer te worden. Een boek om de naam Vangheluwe te zuiveren.

Mark Vangheluwe slaagt erin om dat te doen in een goed opgebouwd boek. Waarin hij de lezer de inkijk geeft in zijn leven binnen de grenzen die hij zelf bepaalde. Het kan niet makkelijk zijn om zo’n boek te schrijven, te woelen in je eigen troebele geschiedenis en keuzes maken. Niemand, behalve hijzelf en de hond, worden met name genoemd. Hij vertelt details van het misbruik, maar vertelt het misbruik niet tot in de details. Vangheluwe slaagt erin omstandigheden weer te geven waarin het misbruik gebeurde, waarin hij vandaag leeft en de tijd daartussen (met grote stappen en ik vermoed ook veel weglatingen). Je stapt met hem mee tijdens een nachtelijke wandeling en je voelt je nergens een voyeur.

Manipulator

Brief aan de paus is een verhaal van het slachtoffer van een manipulatieve man die priester wordt en bisschop en geen priester had mogen blijven en geen bisschop had mogen worden. Het verhaal van een jonge ‘moderne’ priester die opklimt in de hiërarchie en conservatiever wordt. Een verhaal van een man met een hoog moreel aanzien in Vlaanderen, maar het was façade. Het is ook het verhaal van Vlaanderen en de kerk in Vlaanderen, een instituut met macht. Priesters werden behandeld als halve goden en sommigen zagen zichzelf na een tijd ook zo. Met alle gevolgen vandien. Het was een setting waar misbruik ongestraft kon. Waar misbruik uiteindelijk als familiegeheim werd meegedragen. Waar werd gezwegen, want ‘wat zullen de mensen zeggen’, de eer van de familie moest hoog gehouden worden. Zo heeft de familie, op de hoogte van het misbruik, Mark toch gedwongen om zich te laten huwen door nonkel bisschop én om zijn kinderen door hem te laten dopen.

Kerk

Het is als gelovige een heel pijnlijk boek. Je leest erin hoe de kerk, breder nog dan enkel de priesters ook als gemeenschap, in een beschermende kramp schiet. De empathie die ze predikt, brengt ze niet in praktijk bij de slachtoffers die ze zelf gemaakt heeft. In plaats van naar hen te luisteren, koos de kerk voor zelfbescherming, doofpot en zelfs het afdreigen van slachtoffers. Mark Vangheluwe is heel hard voor de kerk. Terecht. Ik heb te veel respect voor het leed en de levensweg van de man om ook maar één argument ter verdediging van de kerk aan te brengen.

Heel bekend aan het verhaal is de passage waarin ook kardinaal Danneels naar voren komt. Daar kunnen we perspectief van het slachtoffer vergelijken met het perspectief van de kardinaal. Danneels heeft daarover een aparte passage in zijn biografie (Polis, 2015, p. 481). Uiteindelijk is ook Danneels daar slachtoffer van de manipulatie van zijn goede vriend en collega bisschop en van zijn manier om conflicten op lossen. De vier punten die Danneels als conclusie bracht na zijn verhoor in de parlementaire onderzoekscommissie – in zijn biografie p. 492-493 – ondersteunen al wat Mark Vangheluwe heeft ervaren in zijn omgang met misbruik binnen de kerk.

In het boek heeft de auteur maar voor één man lof : Peter Adriaenssens, toenmalig voorzitter van het Commissie Seksueel Misbruik in een pastorale relatie. Mark Vangheluwe roemt hem als de eerste die naar hen is gekomen en echt naar hen luisterde en hen heeft begeleid. Iemand die niet het instituut, maar het slachtoffer centraal stelde.

Paus

Ten slotte is het boek een oproep aan de paus. In het boek wordt ook duidelijk waarom. Franciscus is iemand die een ander imago heeft dan de kerkleiders die Vangheluwe ervaren heeft. Een paus die de kerk wil herpositioneren. De auteur vraagt de paus genoegdoening, het respect dat hij van de kerk nooit ervaren heeft.

Ik weet niet of de huidige nuntius van België, de Rwandese mgr. Augustine Kasujja, Nederlands kan. Maar kardinaal Danneels en kardinaal De Kesel kunnen het wel. Ook bisschop Luc Van Looy van Gent spreekt Nederlands én die heeft een goede band met de huidige paus. Monsignori, zou u de Heilige Vader eens willen wijzen op de vraag, de hartenkreet in dit boek ? Franciscus kan toch minstens eens bellen (dat deed hij in het verleden al), een brief schrijven – of waarom niet – eens op bezoek gaan bij de man ? Het zou een mooi gebaar zijn, een daad van nederigheid, een noodzakelijke daad van schuldbesef. Misschien helpt het niet alleen hem, maar ook die meer dan 400 anderen die klacht indienden voor seksueel misbruik in een pastorale context. Een soort penitentie voor onze erfzonde.

Een boek dat u zou moeten gelezen hebben, zeker als u (net zoals ik) actief bent in de kerk.