door Veerle Wouters en Hendrik Vuye – www.doorbraak.be .

Weet iemand hoeveel stemrondes er al geweest zijn voor de verkiezing van de nieuwe rector van UGent ? Tot nu toe zitten we aan zeven, maar misschien zijn wij ook de tel kwijt. Hoe komt dit ? De Gentse rector is pas verkozen wanneer hij een tweederdemeerderheid haalt. Een reglement opgesteld met de beste bedoelingen. Een rector verkozen met zo’n meerderheid heeft een groot draagvlak. Dit is ongetwijfeld juist … alleen, deze exorbitante meerderheid maakt het niet mogelijk een rector te verkiezen. Leuven heeft wel een rector, weliswaar na een pijnlijke verkiezingsstrijd. Maar de knoop is wel doorgehakt. Is Leuven dan zoveel beter dan Gent ? Neen, maar het verkiezingsreglement is anders. In Leuven volstaat een gewone meerderheid.

Dit is Belgisch

De verkiezing van de rector aan UGent is Belgischer van het kan niet meer. Stappen in de staatshervorming moet men in België ook nemen met een meerderheid van twee derden. Meer nog, er moet bovendien nog een meerderheid zijn in elke taalgroep. Vandaar dat staatshervormingen aanleiding geven tot gekke compromissen. Een dromedaris is een paard dat door de Belgische ministerraad is gestapt, grapte eerste minister Gaston Eyskens (CVP). Hetzelfde gebeurt aan UGent. Op een bepaald ogenblik gingen rector en vice-rector worden bijgestaan door nog eens 5 vice-rectoren, waaronder de twee verliezende kandidaten. Een goed bedoeld compromis, maar eigenlijk een oeroud Belgisch compromis. Het is met zo’n compromissen dat België nu 9 parlementen kent, 8 regeringen, 3 hoogste rechtscolleges, … en zelfs een federale staatssecretaris zonder federale bevoegdheden.

Laten we de Gentenaars een beetje helpen. Het kan veel beter wanneer men echt op zoek gaat naar het grootste draagvlak voor de rector. Het kiescollege bestaat uit 3 groepen : professoren, studenten en personeel. Indien men een rector wil met het grootste draagvlak, is het dan niet zinvol om aan elke groep de mogelijkheid te geven de alarmbel te luiden indien een groep meent dat de verkiezing van een kandidaat zorgt voor een verstoring van de evenwichten tussen de drie groepen ? Moet elke groep niet een belangenconflict kunnen inroepen indien hij meent dat zijn belangen geschaad zijn ? En zou het niet nog beter zijn te stellen dat er een tweederdemeerderheid moet zijn bij elke groep van het kiezerskorps ? De aandachtige lezer denkt ongetwijfeld: dit werkt niet, zo komt er nooit een rector. Inderdaad. Maar het is wel op die manier dat België geregeerd wordt. En België werkt ook niet.

Wat hebben we staatsrechterlijk geleerd ? 

Wat is nu de staatsrechtelijke les die we moeten trekken uit de rectorverkiezingen van Leuven en Gent ? De meerderheidsregel werkt. De KULeuven heeft een rector. Er wordt beslist. De verkiezing is pijnlijk voor de groep die in de minderheid wordt gesteld. Het kan zelfs zijn dat het niet eens de beste kandidaat is die verkozen is. Maar er is tenminste een rector. Het universitaire leven herneemt. Het Belgische pacificatiemodel dat Gent gebruikt zorgt voor blokkering. En uiteindelijk is echt niemand tevreden. Wat was weer de bedoeling van die tweederdemeerderheid ? Er zou een breed draagvlak zijn voor de rector. Wat is het resultaat ? Er is nog nauwelijks draagvlak voor de rectorverkiezing.

Lode Claes omschrijft in zijn ‘De afwezige meerderheid’ (1985) democratie als het steeds weerkerend vermoeden dat meer dan de helft van de bevolking het meer dan de helft van de tijd bij het rechte eind heeft. Dat is de kern van de zaak. Constitutionele toeters en bellen bemoeilijken vaak de werking van de democratie. Dat zouden we in België toch stilaan moeten weten ?

Foto’s : (c) Gazet van Hove