door Frank Boll – www.doorbraak.be .

Sedert lang vinden de meeste commentatoren de lage lange rente een mysterie. En sedert enkele jaren voorspellen praktisch alle vooraanstaande bronnen het einde van de neerwaartse trend  van de langetermijnrente. Maar ook tijdens de laatste jaren bleef de rente trendmatig dalen. Deze sedert 1981 negatieve trend bleef tot vandaag onaangetast. Zelfs na de grote opwaartse rit die de rente op 10-jaars Amerikaans en Duits overheidspapier maakte sedert juli 2016, respectievelijk van 1.35 tot 2.63% en van -0.20 tot 0.50%. Vandaag bedragen die rentes 2.16 en 0.25%. De alomvattende reden voor die historisch zeer lage rentes zijn de beleggers in overheidspapier die geloven dat de groei laag zal blijven. In tegenstelling tot wat velen denken is dat geen mysterieuze of foute zienswijze.

Zij die de langdurig lage rentes een mysterie noemen verwaarlozen de feiten. Sedert het ingaan van het nieuwe millennium vielen periodes met grote dalingen van de lange rente samen met periodes van intense activa- en schulddeflatie. Als activa als bijvoorbeeld aandelen en immobiliën zakken, terwijl de aangegane schulden constant blijven, dan weegt dit op de groei. De waarden van de activa dalen, maar de schulden blijven. Zulke deflatie doet de consumptie dalen en krikt het sparen op, onder meer om schulden terug te betalen. Dat is ook normaal. Het verteren van de excessieve schuldcreatie van voorheen vereist een periode van deflatie. Of een uitzwetingsproces. Dat drukt de groei. Maar dat is, helaas, nodig om het pad te effenen naar een groei die duurzaam is en zelfvoedend. Dit in tegenstelling tot een snelle groeirecuperatie die enkel het product is van nog meer kredietcreatie. Die gemakkelijke groei verzwakt het economisch weefsel. Dit in tegenstelling tot organische groei gedreven door marktkrachten. Die maken dat geldstromen aanleunen tegen prestaties in goederen en dienstenmarkten in tegenstelling tot geldstromen die voortspruiten uit subsidies door krediet gefinancierd, waartegenover geen bijdragen tot het BBP staan.

Groei door schuldcreatie

Maar, de “recente vooruitgang in het economisch denken” – zoals Ben Bernanke het noemde – zou hebben geleid tot meer verlichte inzichten. Deze inzichten worden daarenboven gedeeld door een overgrote meerderheid in centrale banken, commerciële banken, academia, overheid en media, waardoor ze genieten van een groot aanzien. Die mening houdt in dat groei moet worden aangezwengeld tegen elke prijs.

De gemakkelijkste manier om dat te doen is meer schuldcreatie. Door de overheid via grotere budgettaire deficits en door de centrale bank via een zeer lage korte-termijn beleidsrente en quantitative easing. Excessieve schuldcreatie veroorzaakte de crisissen in 2000 en 2007. Toch werd de creatie van nog veel meer schuld het gekozen instrument om groei te bevorderen. Maar de groei stimuleren door schuldcreatie is onderhevig aan sterk dalende meeropbrengsten. En groei die zo wordt geoogst is niet enkel groei die zich beperkt tot de korte termijn, maar het is groei met een ingebouwde boomerang. Die kortetermijngroei zal het startmoment van duurzame groei niet enkel verder voor zich uitschuiven, maar daarenboven ook het bereiken van dat moment bemoeilijken. Omdat de uitzwetingsperiode weerom wordt verlengd. Die duurtijd houdt immers verband met de lengte van tijd waarover schuld almaar bleef groeien. Want consumptie die door schuld wordt gefinancierd verschuift enkel consumptie van morgen naar vandaag. En ongelukkig genoeg was de bestemming van het overgrote deel van de sedert de crisissen gecreëerde schuld bestemd voor consumptie, private en publieke, en niet voor investeringen. De private investeringsactiviteit stond de laatste decenniatrouwens op een historisch zeer laag pitje.  Het ondernemersvertrouwen in de toekomst was er niet. En tegen dat kruid was zelfs een historisch zeer lage rente niet opgewassen. Sedert 2009 is de wereldgroei op een dalend groeipad. Welke ook de ups en down in de groei zullen zijn, dat dalend groeipad zal waarschijnlijk aanhouden over de volgende jaren. Dat is wat de overheidsobligatiemarkten voorzien. Vandaar de laag blijvende en recent opnieuw dalende lange rente. Eventuele verdere stijgingen van de officiële rente zullen dat niet in de weg staan.

De meerderheidsopinie luidt dat omdat de lange rentes voor zolang zo extreem laag bleven, de volgende beweging alleen maar stijgend kan zijn. Die mening is begrijpelijk. Maar die zienswijze verliest zijn overtuigingskrachteens als men zich realiseert dat schulden nooit eerder in de geschiedenis zo hoog waren. Een nieuwe sterke toename van de schuld kan nooit een oplossing zijn voor een terugval van de groei die veroorzaakt werd door excessieve schuld. Integendeel, de uitzwetingsperiode wordt erdoor verzwaard en verlengd, wat de groei verder dreigt te ondermijnen. Het is zorgwekkend dat zo velen zo lang een verkeerde inschatting maakten over de belangrijkste prijs in onze economie.

Foto’s : (c) Gazet van Hove.