Regering komt eindelijk tot enige actie

www.doorbraak.be – door Jan Van Peteghem .

Het wordt stilaan een traditie : enkele van de grotere sociaal-secretariaten (met name Securex en SD Worx) publiceren jaarlijks hun overzicht van het ziekteverzuim bij de bij hen aangesloten werkgevers. Daar komen meestal interessante gegevens uit, want gezien hun ruime klantenbestand kunnen de cijfers beschouwd worden als statistisch representatief.

Beide sociaal-secretariaten bevestigen dat de sterke stijging van de afwezigheid op het werk wegens ziekte onmiskenbaar is. Deze tendens is vooral de laatste tien jaren in een versnelling gekomen : alleen al tussen 2008 en 2017 steeg het absenteïsme met liefst 33%. Vooral het langdurige ziekteverzuim is hiervoor verantwoordelijk, want de vorige jaren steeg dit systematisch met bijna 10% per jaar. Om het verhaal wat meer tastbaar te maken, vat SD Worx de problematiek als volgt samen : de Belgen waren vorig jaar gemiddeld 12,1 dagen afwezig op het werk, met een doktersbriefje, en dat is eventjes 2,7 dagen meer dan in 2008.

Maar alvast dit laatste sociaal-secretariaat zag de verzuimcurve in 2016 en 2017 toch licht afzwakken. De hoop is dat België nu een plafond bereikt heeft – maar het gaat wel om een stagnatie op een erg hoog niveau, vergeleken bij de ons omringende landen.

Een kwetsbare middengroep !

muscoloskeletale aandoeningen

Opvallend is dat het vooral de langdurige afwezigheden van dertigers en veertigers zijn die vraagtekens doen rijzen, stelt Securex. Dit zou doen vermoeden dat deze werknemers, die in een levensfase zitten waarin de belasting bijzonder hoog is (carrière, kinderen, het in stand houden van de eigen woning…) voornamelijk uitvallen wegens psychische problemen. De mening die in de pers vaak wordt geventileerd, namelijk dat het arbeidsleven in ons land zo stressvol is geworden dat velen eronderdoor gaan is maar ten dele waar. Onmiskenbaar zijn psychische problemen een belangrijke oorzaak van het ziek vallen, maar de belangrijkste reden, in de eerste plaats voor het langdurige ziekteverzuim, zijn en blijven spier-pees-botletsels, ook wel muscoloskeletale aandoeningen genoemd.

Maar ook de jongeren rukken op…

jongeren zitten te veel, bewegen te weinig en overbelasten zichzelf

Geheel volgens de verwachtingen stijgt het totale ziekteverzuim met de leeftijd. Bij de jongste werknemers (-30 jaar) staat het verzuim op 3,98%. Tussen de 30 en 50 is dat 5,32%. Bij de groep van de vijftigplussers loopt dit op tot 7,02%. Maar de grootste relatieve stijging van de voorbije jaren situeert zich bij de jongere werknemers ! Dit heeft wellicht te maken met een bedenking die in het Securex-verslag terug te vinden is : vooral jongeren zitten te veel, bewegen te weinig en overbelasten zichzelf door 24/7 beschikbaar te willen zijn. Fear of missing out heet dat tegenwoordig, en uit onderzoek blijkt dit een typisch syndroom te zijn dat de jongere groep personeelsleden treft die van Twitter via Facebook naar hun e-mail surfen : een etmaal dat niet vol sms’jes zit lijkt mislukt. Dit in de hand houden vraagt om een zekere levenshygiëne, en werkgevers hebben maar beperkte mogelijkheden om hier in te grijpen. Zelfzorg is immers in de eerste plaats een verantwoordelijkheid voor elk individu; zoals een vorige Nederlandse staatssecretaris voor Sociale Zaken Paul de Krom ook al zei : ‘Naast de zorgplicht van de werkgever bestaat er een plicht voor werknemers tot goed werknemerschap’.

Alarmfase rood

De federale regering heeft nu, na enkele weken van stevige discussie, een akkoord bereikt over de sancties voor bedrijven die niet meewerken aan de terugkeer van zieke werknemers op de werkvloer. En er zal in spiegelbeeld nu ook opgetreden worden tegen langdurig zieken die onvoldoende meewerken om opnieuw aan het werk te gaan, ze zullen gedurende een maand 5 tot 10 procent van hun ziekte-uitkering moeten inleveren.

Benieuwd wat daarvan in de praktijk in huis gaat komen. En zelfs mocht de overheid doortastender gaan optreden : de geplande maatregelen betekenen weinig meer dan een druppel op een hete plaat, en zijn bovendien een erg laattijdige reactie op een fenomeen dat al jaren aan de gang is. Inzake ziekteverzuim is ons land (samen met Frankrijk, al evenzeer een land waar ook nauwelijks enig beleid ter zake bestaat) afgegleden is naar een onaanvaardbaar hoog ziekteverzuimcijfer, terwijl Nederland en Duitsland wel degelijk ingegrepen hebben. Deze landen hebben de hoogte van de werkgeversbijdragen in het kader van het ziekteverzuim stevig de hoogte ingejaagd ten einde de ondernemingen te responsabiliseren (in sommige gevallen moeten de Nederlandse werkgevers twee jaar lang het gewaarborgd loon betalen…).

tegenwind vanuit VOKA

Dat dit werkt, bewijst onderstaande figuur, België en Nederland zijn over een periode van tien jaar van plaats gewisseld. In contrast hiermee : toen de N-VA tijdens de regeringsonderhandelingen voorstelde om het gewaarborgd maandloon op te trekken naar twee volle maanden, precies om het stijgende ziekteverzuim te keren en de werkgevers te verplichten om een beleid ter zake te gaan voeren, kreeg het initiatief stevige tegenwind vanuit VOKA en werd het daarop in stilte afgevoerd.

Kortzichtigheid betaalt zich altijd terug in klinkende munt – maar die klinkende munt wordt nu opgehoest door onze sociale zekerheid, en dus grotendeels door de belastingbetaler… De factuur loopt nu al op tot meer dan 7 miljard euro, meer dan wordt uitgegeven aan werk­loosheidsuitkeringen…

Foto’s © Gazet van Hove.