Wat is het netto-resultaat van Michel 1 voor N-VA ?

Reeks Werkt Verandering ? Is de N-VA veranderd door deelname aan de federale regering ? Deel IV

www.doorbraak.be – door Pieter Bauwens

Niet iedereen in de N-VA is even gelukkig met het resultaat van 4,5 jaar regering Michel I. Maar was een regering zonder de PS nu een halve staatshervorming ? Niet iedereen in de N-VA is ervan overtuigd dat ook dat helemaal gelukt is. Integendeel. Met daarbij het doembeeld dat het vooral de Vlaamse partijen waren die onderling ruzieden. Of was dat maar schijn ?

‘Het netto resultaat van Michel 1 is teleurstellend’

‘We hebben 20 jaar gezegd dat het allemaal de schuld was van de PS, Michel 1 was wel een ontnuchtering, de PS stond langs de kant, de strijd ging dan tussen de Vlamingen. De CD&V vond dat ze het tegengewicht moest vormen in de regering. Dat is de werkelijke wereld waarin je aan politiek moet doen.’

Het grootste probleem van Michel 1 was dat de MR niet rechts is

Een N-VA’er dicht bij de regering ziet het wel even anders. ‘Het grootste probleem van Michel I was dat de MR niet rechts is. CD&V ging al snel op de MR-lijn zitten. Dan leek het alsof we binnen de Vlaamse democratie in de problemen raakte, met de CD&V die de regering links uitbalanceerde. Dat is een kwalijke perceptie. Het lijkt alsof we ruzie hebben in de Vlaamse democratie. Maar stel dat alles Vlaams was, dan had de CD&V geen andere partner om dat spel te spelen.’

‘Wij hadden gedacht dat eens de regering gestart was, die een eigen dynamiek zou kunnen ontwikkelen. Dan konden we het regeerakkoord uitvoeren en zelfs nog meer : doorgaan op de dynamiek die zich ontwikkelde. Dat is niet gelukt. Dat komt door de CD&V en de MR. Michel is voorzitter van de MR, dat is geen rechtse partij. Die let er enkel op dat ze iets rechtser is dan de PS. En de PS schuift op naar links. En zo hebben we in het begin van de legislatuur toegegeven om minder rigoureus te zijn in de begroting. Om de regering wat meer lucht te geven om de groepsdynamiek te verbeteren, de sfeer te verbeteren. Het is dan zeer cynisch te moeten merken dat uitgerekend de partijen waaraan je dat toegeeft minister Van Overtveldt achtervolgen. Maar goed, het is in de kern een Belgisch probleem. Een Belgische regering heeft geen ambitie, middelmatigheid is hier aangeboren.’

Was het sop de kool waard ?

‘Wat is het resultaat van 5 jaar regeren ? Er is geen staatskundige verandering, er zijn correcties federaal, maar die kunnen allemaal omgedraaid worden. Het netto resultaat is teleurstellend. Je botst op de Belgische realiteiten. Het is moeilijk om in de realiteit echt de tanker te keren, zeker als je dat snel wil doen. Er is altijd wel iets, het budget, je moet de juiste bondgenoten vinden, … ‘

Ik vraag me toch soms af of Michel 1 het sop de kool waard was.’

De ‘Zweedse Regering’ heeft de verhouding tussen de CD&V en de N-VA niet verbeterd. Het doet ook sommigen twijfelen aan de fundamentele keuze om te regeren. ‘Dat de grote sociaaleconomische hervormingen niet gelukt zijn, dat komt door de CD&V. Ook communautaire hervormingen kwamen er niet. Ik vraag me toch soms af of Michel 1 het sop de kool waard was.’

Sterker…

En toch. Toch overheerst de gedachte dat de N-VA door de regeringsdeelname veel gewonnen heeft. Regeren heeft de N-VA sterker gemaakt. Daar zijn de meesten het over eens. Maar dat N-VA ook maar half wist waar ze aan begon, ook dat wordt ruiterlijk toegegeven. ‘Bij onderhandelingen moet je een expert zijn om de echte draagwijdte van een tekst in te schatten. In 2014 moesten we op zoek naar experts, maar vooraleer we die gevonden hadden, lag er al een nieuwe versie van de onderhandelingstekst, we liepen achter de feiten aan.’

Er zijn wel wat variaties op dat thema. ‘We spelen mee in het federale spel. In het begin ging dat niet vanzelf, we hadden te weinig ervaring, geen voldoende groot netwerk én niet genoeg kennis. N-VA was een federale oppositiepartij en dat speelde ons parten in effectiviteit, ook om een goed regeerakkoord te maken. N-VA heeft ook echt beginnersfouten gemaakt. Zo heb je niet altijd goed zicht op de tegenkrachten en obstakels in een regering die ervoor zorgen dat je niet kan aanpakken wat in het regeerakkoord staat. Je hebt ook niet genoeg dossierervaring. Waren we naïef ? We hadden gebrek aan terreinkennis.’

‘N-VA heeft in die 4,5 jaar veel leergeld betaald. We moeten daar eerlijk in zijn. We zijn nu beter voorbereid dan in 2014. Als we nu naar onderhandelingen trekken, weten we beter hoe het allemaal werkt. We kunnen nu al, ver op voorhand (maart 2019) starten met voorbereidende nota’s met ex-cabinetards. Een groter netwerk is een grote sterkte om tijdens onderhandelingen op terug te vallen. Als je er niet inzit of in gezeten hebt, dan heb je kennis van horen zeggen. Nu hebben we ervaring van binnen uit. Nu hebben we experten van binnen uit, mensen die dossiers van binnen uit kennen.’

De N-VA was in 2014 niet klaar voor regeringsdeelname

Bovenstaande klinkt wat vreemd als je weet dat de N-VA al een hele tijd deel uitmaakt van de Vlaamse regering en dus daarvan het regeren als stiel toch zou moeten kennen. ‘Het probleem is dat je jezelf stuk loopt op het systeem. De N-VA was in 2014 niet klaar voor regeringsdeelname. Eigenlijk zaten we in dezelfde situatie als Agalev in 1999.’

Het overlegcomité werkt niet

Maar een cabinetard wijst ons op de grote verschillen. ‘Het federale blijft de cockpit, dat is niet te vergelijken met het Vlaamse niveau. Federaal is ook het eerste aanspreekpunt van de EU. Wat we duidelijk hebben gezien is dat het overlegcomité niet werkt. Dat is dé grote manco van het Belgische systeem. Elke deelnemer aan dat overlegcomité heeft schrik om in zijn dossiers te laten kijken. Ben Weyts moet constant achterhoedegevechten leveren door de zesde staatshervorming en het federale niveau wil niets zomaar afgeven.’

En dan borrelt het ongenoegen over de haperende structuur naar boven. ‘De taakverdeling in de ministerconferentie is te onduidelijk. Laat Vlaanderen en Wallonië apart zeggen wat ze willen en wie de verantwoordelijkheid heeft. Op zo’n overlegcomité weet iedereen wie uiteindelijk de factuur betaald. Kijk naar de discussie over CETA. Dat is gewoon een fout in het systeem. Magnette kon makkelijk scoren en neen zeggen, met de voeten omhoog, hij droeg nergens de gevolgen van. Laat hem eens aan tafel komen en zelf opdraaien voor de gevolgen van zijn keuze. Het zou een heel ander verhaal zijn.’

Niet veel veranderd, veel geleerd

We zijn minder revolutionair

‘Heeft regeren de N-VA veranderd ? Echt eerlijk ? Af en toe krijg ik het gevoel, als je bepaalde problemen aankaart in een kabinet dat men sneller iets ‘niet haalbaar’ vindt of een ‘conservatieve reflex’ heeft, het is na 4 jaar allemaal iets gladder geworden. We zijn minder revolutionair. Dat zorgt wel voor spanning, niet structureel, maar op bepaalde concrete dossiers wel. N-VA had zich wel wat assertiever mogen opstellen bij de toepassing van de taalwet in Brussel bijvoorbeeld. Het ergste is dat ze met hun voorzichtigheid soms nog gelijk hebben ook. Had Jan Jambon die fusie van de politiezones in Brussel doorgeduwd, dan was dat een verloren zaak geweest omdat ze niet gedragen werd door de bevoegde overheden.’

En trauma’s verdwijnen nooit echt. Plots duikt het spook van Vollezele op. ‘Na vijf jaar federale regering is er niet veel veranderd. Er is veel geleerd. Een volgend federaal regeerakkoord zal op een heel andere manier geschreven worden. Vergelijk dat met Vollezele, toen kwam de PS daar aan met dozen en dozen van de studiedienst. Nu is de N-VA beter gewapend, maar dat is nog altijd niet te vergelijken met de CD&V en de PS. N-VA heeft geen partijapparaat zoals die twee partijen. Eigenlijk wordt de N-VA zwaar overschat.’ ‘De studiedienst van de N-VA is nog niet op het niveau van de CD&V.’

‘We verdedigen de belangen van de Vlamingen’

De N-VA heeft een leger cabinetards aan het werk geholpen. Maar wat is de rol van die cabinetards in de partij ? Hebben zoveel mensen die voor hun broodwinning afhankelijk zijn van een ministerpost een invloed op de partij ? Of heeft de partij meer invloed op hen ? Hoe kijken ze naar elkaar ?

Ik heb ook geen complexen over besturen op het Belgische niveau

‘Werken op een Belgisch kabinet heeft mijn overtuiging niet veranderd. Ik heb ook geen complexen over besturen op het Belgische niveau. We verdedigen daar de belangen van de Vlamingen. Het is niet altijd even gemakkelijk. Er is veel overleg nodig en hoe Vlaams je kan zijn, hangt af van departement tot departement. Het blijft wel een moeilijk evenwicht tussen het spel meespelen en consequent zijn.’

‘De rol van een cabinetard in de partij is heel verschillend. Er is respect in de partij voor mensen in de kabinetten, maar het hangt sterk af van de verdiensten van individuen. Wie merites heeft, vindt een luisterend oor en wordt ook bevraagd. Zeker als het ook partijmannen zijn. Want niet elke cabinetard is een partijman.’

Partijman

Maar wat betekent dat dan, luisteren naar ? ‘Er zijn cabinetards die dossiers hebben tegengehouden, zelfs van een ander kabinet. Met een juiste telefoon en de juiste argumenten wordt er geluisterd en ook ingegrepen als het allemaal klopt. Dat is gebeurd. Op zo’n kabinet is er ook een verschil tussen een expert en een partijman. Een partijman op een kabinet rijdt niet voor zijn carrière. In het dagelijks werk op het kabinet zie je daar niet zo veel van, maar als de minister in nood is, weet hij goed wie wel en wie niet te vertrouwen is. Een expert kent de gevoeligheden van de partij niet, kent het DNA van de partij niet, voelt ook vaak de problemen niet aan die kunnen ontstaan.’

En ook hier klinkt het dat er na 5 jaar regeren winst is. ‘Na deze periode zullen we beter in staat zijn om kabinetten te vullen met partijmensen. Al is een kabinet met enkel apparatsjiks zonder experten ook niet goed, je moet een goede mix vinden. Een partijmens op een kabinet zegt het ook als het slecht is, tegen iedereen. Die moet ingaan tegen de minister als het moet. Het probleem groeit pas als een minister er te lang zit, dan dreigt het gevaar dat die zich omringt met ja-knikkers.’

‘Wij moesten leren hoe een kabinet werkt. Dat is een groot verschil met de CD&V bijvoorbeeld. Ministers van de N-VA moesten grotendeels zelf hun kabinet samenstellen, zonder lobbygroepen. De Vlaamse Beweging had meer mensen in de kabinetten moeten loodsen. Er waren er te weinig met een Vlaamse achtergrond, maar er waren simpelweg niet genoeg kandidaten om de kabinetten te vullen.’

Ook als het over de kabinetten gaat, blijven er grote believers van het wervende aspect van de regeringsdeelname. ‘In het begin waren er weinig cabinetards met een lidkaart en op het einde had bijna iedereen er een. Weinig mensen hebben dan ook de overstap gemaakt naar het nieuwe kabinet na de val van Michel 1.’