Op zondagavond 26 mei zullen de partijhoofdkwartieren een versnelling hoger schakelen. Zoals nu al voorspeld, zal alle aandacht eerst naar de vorming van de deelstaatregeringen gaan. Die coalities zijn immers de sterkste uitgangspositie voor een deelname aan de federale ploeg. Aan Vlaamse kant is spoed geboden. De kans is reëel dat de PS en Ecolo al op 26 of 27 mei een radicaal-links princieps-akkoord hebben voor de Waalse en de Brusselse regering. En voor de federale formatie.
Tien dagen. Zolang heeft het in 2014 geduurd vooraleer de coalitievorming aan Franstalige kant een feit was. De verkiezingen vonden op zondag 25 mei plaats en op donderdag 6 juni klikten de PS en de cdH zich al aan elkaar (met in Brussel het FDF/Défi van Olivier Maingain erbij). Akkoord, de Waalse en Brusselse regeringen hebben pas net voor 21 juli een regeerakkoord afgesloten. Maar het PS-duo Elio Di Rupo en Paul Magnette handelde zeer snel toen duidelijk werd dat een deelname van de N-VA aan een federale regering – en dat zonder de PS – een aannemelijke piste was.
N-VA-voorzitter (en toen ook federaal informateur) Bart De Wever had het verstand om de dag erna snel een voorakkoord voor een Vlaamse regeringsvorming te sluiten met de CD&V, zodat de boodschap richting de andere kant van de taalgrens duidelijk was : niet zonder de N-VA. Het maakte de sprong van MR-voorzitter Charles Michel richting Zweedse coalitie minder riskant.
In het complexe federale België met zijn verschillende beleidsniveaus en versnipperd partijlandschap is snel handelen na verkiezingen de boodschap. En dat zal na 26 mei niet anders zijn. Al lijkt het erop dat de Vlamingen hier minder controle hebben op het gebeuren dan vijf jaar geleden.
Coalitie PS-Ecolo op 27 mei ?
We mogen ons natuurlijk niet zomaar laten leiden door de peilingen, maar het ziet ernaar uit dat de PS en Ecolo snel een Waalse regering zullen vormen indien ze samen een absolute meerderheid hebben. Volgens de peilingen zal dat net wel of net niet lukken. Belangrijker misschien is dat PS-kopstuk Paul Magnette al openlijk toegaf dat een PS-Ecolo-coalitie zijn voorkeur wegdraagt. En als die twee partijen geen meerderheid halen, dan worden de centristen van de cdH erbij genomen. De kans is reëel dat die partijen op 27 mei of zelfs al de late avond van 26 mei zo’n akkoord bereiken.
Meteen zou dat ook de basis vormen van een federale regeringsvorming. De linkse Vlaamse partijen Groen en sp.a kunnen dan samen aansluiten. Die gaan daar niet lang over twijfelen. Een radicaal-linkse regering met drie beleidspijlers wordt dat : hogere belastingen, geen pensioenhervorming meer (het terugdraaien van het vorig beleid zelfs) en een open-grenzenbeleid.
Om het boeltje een grotere Vlaamse legitimiteit te geven – Groen en sp.a maken slechts 25 tot 27 procent van het Vlaams electoraat uit – komt daar dan nog CD&V bij. Die partij zou dankzij het Hilde-effect wel eens de schade kunnen beperken. Gevolg is dat de Vlaamse linkse partijen geen meerderheid halen, maar een grote minderheid, zo’n 45 procent. Smeermiddel voor een federale regering wordt dan bijvoorbeeld Wouter Beke als premier.
Bart De Wever zal snel moeten rondbellen
In zo’n scenario, dat zeker niet irrealistisch is, zou de N-VA als grootste Vlaamse partij snel, zeer snel voor voldongen feiten worden gesteld. Vandaar dat men bij de Vlaams-nationalisten beseft dat snel handelen geboden is. Dat betekent dat de formatie van de verschillende regeringen een race tegen de tijd wordt. Bart De Wever zal op zondag 26 mei snel moeten rondbellen. Hij heeft één voordeel : de resultaten uit Vlaanderen zullen sneller binnenkomen dan de Franstalige. En het is bekend dat N-VA en Open Vld zich rond sociaaleconomische thema’s aan elkaar hebben vastgeklikt. Het zal dan zaak zijn om snel een derde partner te vinden en ook op 26 mei of ten laatste op 27 mei met een Vlaamse princiepsakkoord te komen. Op dat vlak bevindt Bart De Wever zich in een comfortabelere positie dan zijn uitdager, minister-president Hilde Crevits (CD&V). Een anti-N-VA-coalitie zal wellicht pas na lange onderhandelingen worden opgestart.
Federaal kan de N-VA na een snelle Vlaamse formatie afwachten. De Vlaams-nationalisten zullen deze keer immers niet de informateur moeten leveren. Dat komt de zogenaamde grootste familie toe. Wellicht wordt het een socialist. De groenen zullen als ‘familie’ wellicht op een tweede of derde plaats (na N-VA, dat alleen sterker is dan Groen/Ecolo) stranden. Als Vlaamse partijen als sp.a, Groen, maar vooral CD&V zich laten verleiden om met PS-Ecolo in zee te gaan, dan kan de N-VA vanop Vlaams niveau bazooka’s afvuren. Misschien verandert de CD&V dan nog van gedachten. Het enige alternatief op federaal vlak is dan wel een Zweedse coalitie, aangevuld met cdH. Bij de MR is te horen dat Charles Michel daar open voor staat. Tenminste, als er een meerderheid is.
Een kans voor het Vlaams Belang
De race om de coalitievorming is ook een kans voor Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken om zich te profileren. Indien de recente trends bevestigd worden, is het Vlaams Belang op weg naar een overwinning waarbij zelfs de grens van de 15 procent in de buurt komt. Benaderen N-VA en Vlaams Belang de 45 procent, dan kan Van Grieken voorstellen om een Vlaamse regering vanuit de oppositie te steunen. Uiteraard zal de N-VA, laat staan de andere partijen, daar niet op ingaan. Maar het is een kans voor het Belang om de eigen politieke legitimiteit op te trekken. Eigenlijk had de partij al in 2004 een gelijkaardig aanbod moeten doen toen ze meer dan 24 procent haalde. Maar blijkbaar zat de generatie Dewinter-Annemans-Vanhecke nog teveel vast in het oude denken. Benieuwd of Tom Van Grieken het electoraal kapitaal op een andere manier weet aan te wenden.
(c) ’t Pallieterke – Redactie Politiek.
Foto’s (c) Gazet van Hove – cover : Gwendoline Rutten (O-VLD).