De onzichtbare staatshervorming

De aandacht voor de Vlaamse begrotingscijfers de voorbije dagen was terecht. Een regering die zichzelf respecteert, moet met berekende voorstellen komen en dat heeft de ploeg van Jan Jambon (N-VA) dan ook gedaan. We mogen ook eens positief zijn : Vlaanderen toont zich nog maar eens een betere leerling dan Wallonië en Brussel, waar de budgettaire toestand onduidelijk blijft. Het taalgebruik in de pers is vaak ergerlijk. Zo wordt er gesproken over een bloedbad en zware besparingen. Het zal wel. Wie de cijfers nader bekijkt, merkt dat er gekozen wordt voor een klassieke aanpak. Niet echt besparen, maar de uitgaven minder snel doen toenemen. Dat is België en dus ook Vlaanderen. Besparen betekent niet dat de uitgaven dalen. Wel dat men minder (snel) meer gaat uitgeven.

De focus op de Vlaamse overheidsfinanciën trok de aandacht weg van een aantal maatregelen in het regeerakkoord die we gerust als communautair dynamiet kunnen bestempelen. De regeerverklaring draagt op dat vlak duidelijk een Vlaams-nationale stempel. In die mate zelfs dat we van een paar stappen richting onzichtbare staatshervorming kunnen spreken. Een overzicht maakt dat duidelijk. De ergernis aan de overkant van de taalgrens zal niet lang op zich laten wachten.

Op weg naar een kleine sociale zekerheid

Nemen we bijvoorbeeld de besparingen in de kinderbijslag. Of beter : het vertraagde groeipad in de uitgaven, want echte besparingen zijn het niet. De Vlaamse regering indexeert de komende vijf jaar de kinderbijslag vanaf het derde kind niet. Dat is geen geld afnemen. Dat is een toename van de kinderbijslag stopzetten. Dit is symbolisch belangrijk. Het gaat hier om dat deel van de sociale zekerheid die met de zesde staatshervorming is overgeheveld. De Vlaamse regering toont aan dat ze de budgetten van die tak van de Vlaamse zekerheid naar eigen goeddunken kan beheren.

Ook de jobbonus is – zij het beperkt – het aanwenden van de eigen bevoegdheden inzake fiscaliteit en sociale zekerheid. De Vlaamse regering geeft een belastingkorting tot 600 euro per jaar voor de laagste lonen, en een derde van de Vlaamse werknemers zou ervan kunnen genieten. Het is een maatregel die werken aantrekkelijker moet maken. Caroline Copers, voorzitster van de Vlaamse vleugel van de socialistische vakbond ABVV, ergert zich aan die maatregel, want het wil zeggen dat Walen die in een Vlaams bedrijf werken in dezelfde functie als hun Vlaamse collega’s dit voordeel niet ontvangen. En de loonkloof tussen werkende Vlamingen en Walen wordt hiermee sowieso groter. Ze sprak niet van discriminatie, maar wel van onaanvaardbare verschillen. Nochtans : met twee verschillende arbeidsmarkten en economieën zijn die verschillen niet meer dan normaal.

De aanval in de gezondheidszorg en in justitie

Ander communautair buskruit is de houding van de Vlaamse regering ten opzichte van de federale quota die bepalen hoeveel artsen er elk jaar mogen bijkomen in Vlaanderen en Wallonië. Minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) zegt dat Vlaanderen zich daar niet meer aan zal houden. “Als Vlaamse Gemeenschap zijn wij de enigen die die naleven, terwijl de Franse Gemeenschap elk jaar mooie woorden gebruikt, maar uiteindelijk een middelvinger opsteekt.” Het toelatingsexamen voor de opleidingen blijft wel bestaan, maar meer studenten zullen na dat examen aan de opleiding mogen beginnen. Daarmee zit men op ramkoers met de Franstaligen. Vraag is of dit uiteindelijk niet zal leiden tot de splitsing van extra takken van de gezondheidszorg.

Dan is er de op het eerste gezicht vreemde beslissing om aan Zuhal Demir (N-VA) onder andere de bevoegdheid Justitie of ‘Handhaving’ te geven. Is justitie niet federaal ? Welnu, sinds de zesde staatshervorming zijn de justitiehuizen, de opvolging van het elektronisch toezicht en de juridische eerstelijnsbijstand gesplitst. Afwachten of de regering-Jambon I dit optimaal gaat invullen. Niet vergeten dat men ook denkt aan een soort van Vlaamse Staatsveiligheid.

En in een vrije tribune die de eminente juristen Stefan Sottiaux en Karel Reybrouck dinsdag in De Tijd publiceerden, staat te lezen dat “de regering ook zoveel mogelijk betwistingen inzake het Vlaamse omgevingsrecht door de Vlaamse bestuursrechtspraak wil laten behandelen.” Kortom, een Vlaamse Raad van State. “Het is dus duidelijk dat de regering-Jambon I zich heeft voorgenomen haar justitiebevoegdheden op maximalistische wijze in te vullen en af te tasten waar de uiterste grens van die bevoegdheden ligt.”

Vermelden we ook nog dat de Vlaamse regering de Brusselse Ring wil uitbreiden, en dat tegen de wil van de Brusselse regering in. En men wil ook niet weten van de Brusselse kilometerheffing. Afwachten hoe de Franstaligen hierop zullen reageren. Met belangenconflicten ? Wat als een federale regering zonder N-VA rond die maximaal ingevulde Vlaamse economie zal botsen met de Vlaamse ? Confederalisme en Vlaamse zelfstandigheid lijken veraf, maar door politieke druk de komende jaren kan toch een stap in die richting worden gezet.