Ik ga hier het intreurige gevoel dat ik overhoud aan ‘onze’ (?) corona-aanpak en -communicatie achterwege laten, en over het muurtje kijken. Naar een land waarvan de coronamaatregelen, ondanks het interessante verschil, in onze media vrijwel onbesproken worden gelaten. En als men het er wel over heeft is er misprijzen voor wat wordt beschreven als een experiment met mensenlevens. En uiteraard wordt dan ook een expert opgevoerd die dat bevestigt. Want dat blijkt universeel : experts verschillen van mening zoals politici, maar ze genieten alsnog van een ander statuut.
Stijgende populariteit
Zweden dus. Waarvan alom gezegd wordt dat ze daar ook ‘eerlijk tellen’, maar waar het inderdaad nogal anders gaat. Om maar iets te noemen : de aanpak van het Ministerie van Volksgezondheid wordt daar door 76% van de mensen goedgekeurd. En tot wanhoop van de conservatieve oppositie, is het vertrouwen in de minderheidsregering van sociaal-democraten en groenen in één maand tijd met 20% gestegen… Het heeft een lokale Calvo ertoe gebracht de zeer strikte aanpak van andere Europese landen af te doen als ‘populistisch’. (Wat niet alleen alles zegt over de kennelijk overal voorkomende Calvo’s, maar ook over de rekbaarheid van het begrip populisme – maar dit geheel terzijde).
En u weet het : in Zweden zijn alle scholen opengebleven, ook alle winkels, cafés, … Groepsbijeenkomsten van minder dan 50 mensen mogen daar nog. Je mag daar wel in een café niet meer aan de toog staan, en vanaf 16 en ouder is alle onderwijs online. Voetbal is ook gestopt. En wie om de een of andere reden een gezondheidsrisico heeft, wordt ‘aangeraden’ contact met andere mensen te mijden.
Cijfers
De waarheid heeft haar rechten : Zweden scoort minder goed dan de andere Scandinavische landen als het over het aantal besmettingen en doden gaat. Maar Zweden doet het wel stukken beter dan België, Frankrijk, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Spanje en Italië. En de Intensieve Zorg ligt er niet overvol : in Zweden is niemand gestorven door gebrek aan medische zorg. En Zweden is het Europees land met het minst aantal ziekenhuisbedden per 1.000 inwoners, en desondanks – anderen zullen zeggen : net daarom ! – hebben ze daar de meest performante gezondheidszorg ter wereld…
Ter aanvulling (en ik neem de cijfers van vorige zondag en men moet weten dat er één miljoen minder Zweden zijn dan Belgen) : wij telden 7.094 doden; de Zweden 2.194. Bij ons per duizend mensen 61 doden, in Zweden 22. Ook de cijfers over de oversterfte zijn interessant : bij ons 60% meer dan in de voorbije jaren (de vergelijking met alleen maar 2019 is naar verluidt vertekenend); in Zweden 18%.
En oh ja… het ‘afplatten van de curve’ verloopt er alsnog zoals overal elders. En zoals overal elders zijn er clusters met meer besmetting en doden : in Stockholm is de oversterfte 75%. (In Londen 96%; Parijs 122%; Madrid 161%; Bergamo 463%). In Stockholm zijn ze overigens, net als wij, in de ‘fatidieke’ periode gaan skiën in Noord-Italië. De wintervakantie in Zweden is gespreid. In Malmö en Göteborg zijn ze eerder gaan skiën, en zijn er veel minder besmettingen…
Anders en beter
Maar echt helemaal anders is dat de Zweedse anti-coronastrategie al sinds december van vorig jaar is vastgelegd. Én online gepubliceerd, met tientallen links naar overvloedig studiemateriaal. Door hun woordvoerder-staatsviroloog, die Anders (pun not intended) Tegnell heet. Een buitengewoon interessant stuk, waarin onder meer te lezen staat dat, bij gebrek aan vaccin of medicijn, er eigenlijk niet zoveel tegen het virus te doen is. Er zijn alleen (wat genoemd wordt) niet-medische interventies, maar die hebben ‘een beperkte doeltreffendheid’ : handen wassen en – Joël De Ceulaer maakt bij deze een vreugdedans – mondmaskers.
Maar veel interessanter is dat er ook wordt uitgelegd waarom men niet al te fors wil optreden. Kort gezegd omwille van twee voordelen : de exit is makkelijker, en als er alsnog geen exit mogelijk is kan je het langer uithouden. Dat is krek wat wij, maar dan omgekeerd, aan het meemaken zijn. We hebben ons eerst en masse goed gedragen, maar in het zicht van de exit brokkelt de draagkracht zienderogen af, omdat de verwarring en de onzekerheid veel groter zijn dan tevoren, en het ook voor velen te lang duurt.
En er is nog. Forse maatregelen betekenen ook een uitgestelde en verhevigde tweede piek die de Zweden proberen te voorkomen. Door strikte beperkingen is de groepsimmuniteit immers kleiner. Ik ben geen viroloog maar (zo begint tegenwoordig ongeveer alles) de logica ontgaat mij hier niet.
Buikgevoel
Wat niet in dat rapport staat : de economische schok is in Zweden stukken minder. De Noorse en Finse consumenten hebben in de coronaperiode respectievelijk 66 en 70% minder uitgegeven, de Zweedse 30%. Nog eens : over economie staat NIETS in dat rapport. Maar het is natuurlijk wel aardig meegenomen. Want het zou wel eens kunnen blijken dat nogal wat andere landen niet alleen hun coronapatiënten maar ook hun economie in een kunstmatige coma hebben gebracht…
Wél in het rapport gaat er veel aandacht naar de psycho-sociale gevolgen van een al te strikte lockdown. Simpel gezegd : het moet te doen zijn. Er wordt gewaarschuwd voor de psychische backfire, de terugslag: als mensen uit pure psychosociale nood en omdat er maar geen einde aan komt, alle maatregelen gaan negeren, dan wordt het écht gevaarlijk. Met name in de steden moet empathie een belangrijke leidraad zijn. In een te klein appartement met teveel mensen, maanden aan een stuk : dat kan niet goed aflopen.
Het is een argument dat ook Bart De Wever gebruikt. De Wever is zeker niet meer de sympatico die hij ooit was, maar empathie heeft hij wel. Hij weet dat je Antwerpen en de wereld niet alleen kan bekijken vanuit suburbia-met-een-huis-met-een-tuintje, ook al is zijn partij, bekeken over heel Vlaanderen, dominant sub-urbaan. Jaren geleden, toen hij nog geen burgemeester was, zei hij mij ooit eens in plat Antwerps : die stad, die zit in mijnen buik. En die buik was toen echt wel een buik. Intussen is de buik weg, maar het gevoel is gebleven.
Aanbevolen lectuur
Terug naar Zweden. Het gaat daar niet alleen om een viroloog die het anders ziet. Er is meer, ook politiek. Zweden is gebiologeerd door mensenrechten. De noodtoestand bestaat er niet, staat ook niet in de Grondwet, en dat zit er diep in. Zo is een beperking van de binnenlandse bewegingsvrijheid, zoals bij ons, ondenkbaar. Dat speelt mee. Zweedse juristen hebben het over hun rule of law approach, waarmee ze natuurlijk ook iets zeggen over de anderen.
Mede als gevolg daarvan kiest de Zweedse politiek systematisch voor aanbevelingen in plaats van verboden. En dat werkt. Niet alleen in coronatijden. In het parlement is jaren gediscussieerd over het al dan niet verplichten van een helm voor fietsers. Geheel naar Zweedse traditie is er geen verplichting, maar niemand twijfelt aan het nut van zo’n helm. Het gevolg is dat nergens anders zoveel fietsers een helm dragen. Dat is de unieke Scandinavische mix van psychologie, draagkracht, vrijheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid. Onze aanpak staat daarmee op zeer gespannen voet…
Heiligschennis
Nog twee dingen. Het is niet omdat je iets anders doet dan anderen, dat je bijgevolg experimenteert. Ik heb het vermoeden – puur intuïtief – dat er bij onze crisisbeheerders net zo veel risicobesef en onzekerheid is als in Zweden. En de toekomst zal natuurlijk uitwijzen wie ‘gelijk’ had. Als binnenkort de Zweden vallen als vliegen, heb ik mij met wat hierboven staat, grenzeloos belachelijk gemaakt. Het zij zo.
Intussen hou ik mij strikt aan al onze regels. Ik had al mondmaskers, heb er ook laten bijmaken, en nu heb ik een vriendin gevraagd of ze er ook kan maken met een gleuf voor een filter. Je weet maar nooit dat we die krijgen.
Ik word wel niet goed als ik zie hoe de dingen in dit alsnog gezegende land lopen. Ik zie zondebokken, mollen én fervente heiligenverering en meer. Heiligen, dat is nooit mijn sterke kant geweest : ni Dieu, ni maître. Omdat van zelf nadenken nooit iemand slechter is geworden. En van over het muurtje kijken ook al niet. En verwondering en nieuwsgierigheid de bronnen zijn van alles. Al is dat laatste een rekbaar begrip.
Siegfried Bracke
