door Pieter Vandermoere in ’t Pallieterke .
Een gewetensonderzoek van een insider
Journalist Luc Pauwels verwijst in het boek naar een onderzoek dat in februari 2021 plaatsvond. Daaruit blijkt dat amper 51 procent van de Vlamingen nog vertrouwen koestert in de traditionele media. De meeste journalisten zijn te druk bezig met het marginaliseren van hun doelpubliek. Daarbij gaat men voorbij aan het feit dat het allang geen klein groepje ontevredenen meer betreft. In plaats van ook zijn hoofd in het zand te steken, zocht de VRT-journalist naar verklaringen en een manier om het vertrouwen terug te winnen.
Een Vlaams spreekwoord luidt : ‘Vertrouwen komt te voet en gaat te paard’. Te vaak gingen en gaan de klassieke media op onaanvaardbare wijze de mist in. In het voorwoord verwijst éminence grise Rik Van Cauwelaert onder andere naar het dossier ‘notaris X’. In het boek haalt Pauwels het voorbeeld aan van televisiejournalist Robin Ramaekers die een beschieting tijdens zijn verblijf in Haïti ensceneerde. De auteur probeert de tanker te keren door openlijk de historische fouten te benoemen. Zelfs als hij daarmee het risico loopt door collega’s als ‘nestbevuiler’ te worden weggezet.
Minder fouten maken
Het beroep van journalist ontsnapt uiteraard niet aan de tijdsgeest die eveneens de status van notaris, pastoor of leraar aantast. Maar er is meer aan de hand. Sociale media – met inbegrip van al hun beperkingen – hebben het monopolie op informatie doorbroken en dagen de hedendaagse journalist uit om voortaan geen fouten meer te maken. De auteur is het eens dat het niveau omhoog moet: er moet meer aandacht zijn voor de lezer/kijker/luisteraar en feiten moeten beter gecontroleerd worden. De moderne technologie laat toe dat concurrerende kanalen nieuws sneller de wereld insturen. Dat zorgt ervoor dat journalisten minder tijd (kunnen) nemen om teksten en bronnen na te kijken. Maar zoals gezegd, dit mag geen excuus zijn voor belabberd bronnenonderzoek of controle van de feiten.
Verslaggeving coronabeleid
Mediakritiek kwam in een stroomversnelling toen het coronabeleid in de media weinig of geen kritiek verdroeg. Zowel ‘Het Journaal’ op Eén als ‘VTM Nieuws’ besteedden erg veel aandacht aan de pandemie, met vooral medische experts en regeringsleden die aan het woord kwamen. Wetenschappers van de Universiteit Antwerpen analyseerden de hoofduitzendingen van 19 uur en kwamen tot een boude conclusie. “Voor even leek het Vlaamse nieuws op dat van Rusland of China”, aldus politicoloog Stefaan Walgrave. “Er was één dominante invalshoek en de regering domineerde het nieuws als nooit tevoren.” De nieuwsombudsman van VRT NWS Tim Pauwels haastte zich om zoals steeds te zeggen dat hij kritiek vanuit verscheidene hoeken ontving en dus was er geen vuiltje aan de lucht. Tja, zo gemakkelijk kan het leven van een ombudsman vanuit een ivoren toren zijn…
Ongebonden zoektocht
Het boek is een moedig initiatief, net zoals de onderzoeksjournalist voorheen ook al risico’s nam. Zo nam hij samen met coauteur Wim Van den Eynde in het boek ‘De Keizer van Oostende’ de praktijken van toenmalig sp.a-politicus Johan Vande Lanotte onder de loep. Ook met een Pano-reportage over de vernietiging van de mondmaskers bewees de journalist zijn professionalisme en ongebonden zoektocht naar de feiten.
Twee prangende vragen blijven na het lezen van het boek echter onbeantwoord. Ten eerste, of het de taak is van een openbare omroep om bepaalde politieke partijen op basis van hun programma minder aan bod te laten komen. En ten tweede, hoe een openbare omroep beslist om bepaalde thema’s extra te benadrukken (klimaatmarsen) en andere te verdoezelen (criminaliteit en vandalisme door ‘jongeren’). Onachtzaamheid bij de redactie ligt voor beide niet aan de oorzaak van het probleem, vrezen wij.
Luc Pauwels, ‘Journalistiek in tijden van fake news – Een gewetensonderzoek van een insider’. Kritak, 2022, 240 p. 22,99 euro. ISBN 9789401484381 .
