door Redactie Politiek ’t Pallieterke .
De onenigheid over de aanpak van het stikstofdossier heeft de Vlaamse regering-Jambon in chaos gestort. Maar het is vooral de electorale schade die de kemphanen N-VA en cd&v zuur zal opbreken.
Even een – voorlopig toch – fictieve blik op de toekomst. Het is een zondagavond eind mei 2024. Op het cd&v-hoofdkwartier zit partijvoorzitter Sammy Mahdi in zak en as. Bij de federale en Vlaamse verkiezingen die net achter de rug zijn, lijden de Vlaamse christendemocraten een pijnlijke nederlaag. De kaap van de 9 procent van de kiezers werd net niet behaald. In provincies als Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant komt cd&v nauwelijks boven de kiesdrempel uit. In landelijke gebieden als de Westhoek en de Noorderkempen is het huilen met de pet op. Vlaams Belang is er de grootste partij geworden. Hilde Crevits, West-Vlaams kopstuk van de partij, is streng voor Mahdi : “Ik had je gewaarschuwd. We gaan een prijs betalen voor je onverzoenlijkheid in het stikstofdossier. En je verwijt dat ik in 2019 het Vlaams regeerakkoord slecht heb onderhandeld, klopt niet.”
Sammy Mahdi wil van de huidige crisis gebruik maken om zich te verankeren als enige echte baas van cd&v
Een paar kilometer verder, op het N-VA-hoofdkwartier, is de sfeer ook bedrukt. De Vlaams-nationalisten ronden met 19,86 procent van de stemmen de kaap van de 20 procent niet. Vlaams Belang is met 28 procent de grootste Vlaamse partij en mag de Vlaamse coalitie-onderhandelingen beginnen leiden. Opvallend is dat minister van Omgeving Zuhal Demir in Limburg ter plaatse trappelt. Ze haalt 45.000 voorkeurstemmen. Fraai, maar minder dan de 61.000 in 2019. Ze moet qua populariteit Vlaams Belang-kopstuk Chris Janssens laten voorgaan. Een aantal andere N-VA-kopstukken, onder wie Theo Francken, is duidelijk geërgerd. Men verwijt Demir dat ze zich in het stikstofdossier groener dan de groenen wou profileren. En vooral Jelle Van den Berghe, één van haar kabinetschefs, is kop van Jut. Diens vader was jarenlang via Natuurpunt actief aan het ijveren voor strenge stikstofregels. De natuurgebieden zouden moeten uitbreiden ten koste van landbouwgrond. De Vlaamse oppositie vermoedde collusie tussen het kabinet-Demir en Natuurpunt. Zij kon die perceptie niet counteren.
Een louter partijpolitieke oorlog
Is deze voorspelling een fantasie ? Zeker niet. N-VA en cd&v dreigen de grote slachtoffers te worden van de stikstofcrisis. Omdat de Vlaming een hekel heeft aan ruziemakers. Zoals politicoloog Carl Devos stelde in Terzake : “Probleem is niet zozeer stikstof, maar de spanning tussen cd&v en N-VA, en een slechte relatie tussen de voorzitters. Was die beter geweest, had men dit probleem al lang opgelost.” Inhoudelijk rijst dan wel de vraag of zo’n akkoord juridisch standhoudt, maar dat zijn zorgen voor later aangezien er gewoon geen akkoord is.
De chaos rond de Vlaamse regering is momenteel eerst en vooral een gevolg van de grote aversie tussen N-VA-voorzitter Bart De Wever en cd&v-baas Sammy Mahdi. Dit gaat terug op de vorige Vlaamse crisis. Door lang het been stijf te houden in het debat over de indexering van de kinderbijslag, moest minister-president Jan Jambon (N-VA) zijn Septemberverklaring van 2022 uitstellen. Blijkbaar gunnen beiden voorzitters elkaar niets meer en hopen ze elkaar via een politiek gevecht te verzwakken. Het dreigt hen bij de volgende verkiezingen zuur op te breken. Bij cd&v door intern voor ongenoegen te zorgen. Bij N-VA door zich te profileren als een groene keizer-kosterpartij van regels en normen.
Sammy tegen de molochs van de kabinetten
Sammy Mahdi wil van de huidige crisis gebruik maken om zich te verankeren als enige echte baas van cd&v. Maar dan moet hij wel figuren als een Hilde Crevits overvleugelen. Die geldt binnen de christendemocraten als een soort geweten van de partij met één principe: cd&v heeft het meeste baat bij regeringsdeelname. Een bestuurspartij bij uitstek, ook al moeten daarvoor aartsmoeilijke compromissen worden gesloten. Dat is ook het principe van de nog altijd flink bemande cd&v-kabinetten. Molochs die partijen binnen de partij zijn. In Vlaanderen hebben de kabinetschefs van Crevits (de bij het grote publiek onbekende Katrien van Kets en Raf Suys) meer te zeggen dan de minister zelf. Mahdi wil die kabinetten overvleugelen én de partij een militanter imago geven. Dat van een virulente oppositiepartij. Dat ziet de clan-Crevits niet zitten en men zal Mahdi tijdens de verkiezingscampagne dan ook niet van harte steunen. Ook al omdat de voorzitter haar verwijt dat ze in 2019 een Vlaams regeerakkoord heeft onderhandeld met te weinig cd&v-accenten. Daarnaast keren kiezers zich eerder naar het origineel in plaats van de kopie en het is nu al duidelijk dat veel boeren zich omwille van het stikstofdebacle naar Vlaams Belang richten in plaats van naar cd&v. Het Vlaams Belang was vorige week op de boerenbetoging en appelleerde zo ook op de sympathie van een groot deel van Vlaanderen voor de landbouwers.
In de strijd om het politieke marktleiderschap in Vlaanderen liet Bart De Wever toe dat Zuhal Demir schoot op alles en iedereen
De Vlaamse regering aan diggelen, de N-VA ook
Dat laatste is iets dat men bij de N-VA schromelijk onderschat. In de strijd om het politieke marktleiderschap in Vlaanderen liet Bart De Wever toe dat Zuhal Demir schoot op alles en iedereen. Want laat er geen twijfel over bestaan: rond het vergunningsbeleid is er ook een zekere spanning tussen N-VA en de oude bondgenoten van de Vlaamse ondernemerswereld via Voka. In de perceptie is de N-VA bij veel burgers een nieuwe versie van de groene flank van de vroegere Volksunie geworden. Dat kunnen sommigen sympathiek vinden. En het zou een groep van aanhangers rond Demir moeten verzamelen die voor haar de weg banen naar het volgende minister-presidentschap. Alleen is het resultaat nu dat een Vlaamse regering aan diggelen ligt en straks de N-VA ook. Bart De Wever en co hadden een boulevard voor zich. De Vlaamse regering zou goed bestuur tonen en de federale ploeg bleef maar knoeien. Ja hallo, ondanks de Vivaldi-stilstand slaat de regering-Jambon al jaren een mal figuur. En de vraag rijst dan ook wat de N-VA in zo’n milieudossier nog te winnen heeft. De Vlaamsgezinde politicoloog Bart Maddens stelde het terecht in zijn column in de Tijd : “Mocht het nu gaan over Nederlands op school, of een herfederalisering van bevoegdheden: logisch dat een Vlaams-nationale partij de hakken in het zand zet. Maar stikstof ? Geen enkele groene kiezer zal daarvoor de stap naar de N-VA zetten.” Amen.
foto’s (c) Gazet van Hove.