door Wannes Neukermans in ’t Pallieterke .
Nooit eerder kwam de regering-De Croo dichter bij een val dan door de Iraanse visakwestie en de gevangenenruil rond Olivier Vandecasteele. Het zorgde ervoor dat Darya Safai (48) haar rol als oppositielid (N-VA) moest spelen op een thema dat haar als Iraanse na aan het hart ligt. “Ik zou wel graag hebben dat je mijn scheldwoorden er wat uitfiltert”, zegt het N-VA-Kamerlid al lachend in het midden van het gesprek. “Ik voel me erg verbonden met dit thema en kan mijn boosheid soms moeilijk verbergen.”
Donderdag 30 juni overleefde minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib een vertrouwensstemming. Het ministerschap van Lahbib werd in vraag gesteld nadat bleek dat zij visa had verleend voor een Iraanse burgemeester die nauwe verbonden is met de ayatollahs. Achteraf bleek ook dat ze daarover verschillende versies van de feiten had verspreid. De meerderheidspartijen besloten om Lahbib het voordeel van de twijfel te geven.
Had u dat verwacht ?
“Nee, ik had tenminste verwacht dat er maatregelen zouden komen om ervoor te zorgen dat dit soort beslissingen over Iran nooit meer genomen konden worden.”
Bij PS en in de groene fractie onthield telkens één Kamerlid zich, als symbool.
“Een belachelijk symbool. Het is duidelijk dat postjes boven politieke verantwoordelijkheid en mensenrechten staan, ook voor al die linkse partijen. Hoe hypocriet zijn ze ? Ze misbruiken mensenrechten maar geven niets om de Iraniërs. Aan de ene kant zeggen dat minister Lahbib fouten heeft gemaakt en aan de andere kant op dat groene knopje drukken… Dat is gewoon immoreel.”
De moeder van twee broers die meebetoogden in Brussel, werd naar verluidt in Iran opgepakt. Heeft u er zelf nog familie ?
“Enkel mijn moeder en mijn zus leven er nog. Mijn vader en mijn andere zus zijn overleden. Zij worden al jaren lastiggevallen en onder druk gezet. Mijn moeder laten ze met rust omdat ze weten dat ik een groot bereik heb : ik kom regelmatig op de televisie van de Iraanse oppositie, die iedereen thuis ontvangt via satelliet. Maar als er iets administratiefs in orde gebracht moet worden, als ze vergunningen nodig hebben, dan worden ze altijd bewust tegengewerkt.”
Open Vld-Kamerlid Tim Vandenput stelde dat een van de twee broers illegaal in België was en dat zijn getuigenis daardoor onbetrouwbaar was. Er wordt nu onderzocht hoe hij aan die informatie raakte.
“Laag bij de grond. Iemands persoonlijke informatie in een vol parlement te grabbel gooien om een politieke beslissing uit te leggen, is ronduit degoutant. Ik vraag me ook af waar hij die informatie vandaan haalt.”
U vluchtte 23 jaar geleden weg uit Iran omdat u zich niet langer veilig voelde. Voelt u zich hier nog veilig ?
“Neen. Het beleid dat onze overheid voert ten aanzien van Iran brengt mij en duizenden andere mensen in gevaar. Dat moet echt veranderen.”
Op 16 september 2022 stierf in Teheran de 22-jarige Koerdisch-Iraanse Mahsa Amini na een interventie van de zedenpolitie. Toen waren er lange tijd grote protesten in het land, maar die lijken met succes neergeslagen door het regime. Klopt dat ?
“Het klopt dat die protesten wat minder grotesk zijn, maar ze gaan op een andere manier verder. Er kan elk moment iets veranderen. 23 jaar geleden dacht ik hetzelfde als de mensen nu, maar ik denk dat het nu anders is. Het gaat hier over een heel grote, jonge generatie die niets meer te verliezen heeft. Ze willen ook niet meer hypocriet leven, terwijl mijn generatie dat destijds nog wel zag zitten. Heel wat mensen hadden toen twee levens. Thuis werd er alcohol gedronken, er werd gedanst en gefeest, ook al was het verboden. Maar zodra ze naar buiten gingen, zetten ze de hoofddoek op. De jonge mensen van vandaag willen dat niet meer.”
“De grote protesten zijn gedaan, maar er is steeds meer burgerlijke ongehoorzaamheid. Veel meisjes weigeren hun hoofddoek nog te dragen, met gevaar voor eigen leven. Het is als een laag vuur, dat één druppel olie nodig heeft om een revolutie te ontketenen. En die komt er ooit.”
“Iemands persoonlijke informatie in een vol parlement te grabbel gooien, is ronduit degoutant”
Heeft het Westen een kans gemist om die revolutie mee op gang te trekken ?
“Ik smeekte toen om meer hulp in de politiek. Er was een deur open en ik wilde dat Europa de kans greep om de mensen te steunen. Niet financieel of door het leger te sturen, maar moreel. 44 jaar geleden greep Khomeini de macht en dat was een historische vergissing. De wereld wilde dat niet, de Iraniërs zelf wilden dat niet. Het islamisme is toen zo zwart geworden en nu hebben we de kans om dat terug te draaien. Maar de politieke wereld was lamgelegd, deels omdat Iran Europese burgers oppakte als gijzelaar.”
“Ik weet al jaren dat ik in gevaar ben”
De Iraanse zedenpolitie blijft elke vorm van protest of burgerlijke ongehoorzaamheid met geweld onderdrukken.
“Dat klopt. Ze hebben meer dan 50.000 mensen gearresteerd en ze zijn in december met de executies begonnen. Normaal vind ik de kerstperiode geweldig en organiseer ik een groot kerstfeest. Dit jaar niet, want wat had ik te vieren ? Ik schaam me dat ik zo vrij ben, terwijl er vandaag twee jongemannen van 22 en 23 zijn opgehangen tijdens het ochtendgebed. Ze proberen angst te zaaien, en soms lukt dat ook.”
Uw collega Theo Francken kreeg wat kritiek toen hij stelde dat de Belgische Staatsveiligheid er altijd naast zit wat Iran betreft. Heeft u dezelfde mening ?
“Ik krijg zelf heel veel informatie binnen vanuit Iran. Dat Zakani (de burgemeester van Teheran, red.) de ‘Slachter van Teheran’ is, wist niemand. Ik heb dat dankzij mijn vele contacten aan het licht kunnen brengen. Dus als ik zeg dat ik mij niet veilig voel, ligt dat niet aan mezelf. Alles lijkt hier toegelaten…”
“Iedereen die Iran een beetje kent, weet dat je niet zomaar burgemeester van de hoofdstad kan worden. Je moet ten eerste al ideologisch op dezelfde lijn van de ayatollahs zitten. En om zo’n hoge functie te bekleden, moeten je handen wel in bloed gewassen zijn.”
Alireza Zakani had vroeger een andere job. Een job die ervoor zorgde dat u besloot uit Iran weg te vluchten.
“In 1999 wilde ik mijn eigen land terugnemen van de ayatollahs en raakte ik betrokken bij de studentenprotesten. Het was toen Zakani die de Student Basij leidde, een afdeling van de Revolutionaire Garde die de studentenprotesten moest platslaan. Zijn diensten spoorden mij op en lieten me oppakken. En nu, 24 jaar later, word ik door hetzelfde regime opnieuw gefilmd en geïntimideerd. Maar deze keer was het op de Kunstberg in Brussel, in plaats van in de straten in Teheran.”
U werd inderdaad gefilmd en achteraf genoemd in een reisverslag door een Iraanse woordvoerder.
“Mij kennen ze natuurlijk al : ze weten wie ik ben, wat ik doe en wie mijn familie is. Maar met mij waren er ook andere demonstranten, van wie de families in Iran onder druk gezet worden, waarop via ambassades druk gezet wordt, die worden bedreigd.”
U werd omschreven als de leidende figuur van een ‘antirevolutionaire beweging’. Wat betekent dat ?
“Die term wordt gebruikt voor mensen die tegen het regime van de ayatollahs zijn. Daarmee bedoelen ze eigenlijk dat je vogelvrij verklaard wordt. Een vijand van het regime krijgt automatisch de doodstraf. Natuurlijk verbaast het mij niet : ik weet al jaren dat ik in gevaar ben. Dit regime beschouwt mij als een van de drijvende krachten achter de protesten. Als ze mij op een of andere manier kunnen elimineren, zouden ze dat willen doen.”
“Deze generatie Iraniërs wil niet langer hypocriet leven”
Hoe zouden ze u dan elimineren ?
“Dat kan op twee manieren. Door mij te beschadigen met roddels, valse beweringen over mij in de media, intimidaties… Als dat niet lukt, kunnen ze proberen mij fysiek te beschadigen.”
Vreest u daar echt voor ?
“Natuurlijk. Zoek maar eens de naam Ruhollah Zam op. Dat is een Iraanse journalist die in Frankrijk leefde en een kritisch nieuwskanaal had met meer dan een miljoen volgers. Hij werd enkele jaren geleden door agenten van het Iraanse regime ontvoerd, werd gefolterd en uiteindelijk opgehangen. Welke Europeaan herinnert zich dat verhaal nog ? Daarom stel ik jullie de vraag : als ik verdwijn, wie komt mij dan zoeken ?”
foto’s (c) Gazet van Hove.