door Filip Van Laenen in ’t Pallieterke .
De meeste Belgische politieke families hebben betere tijden gekend dan vandaag en bijna allemaal hebben ze de laatste dertig jaar wel een of andere crisis doorgemaakt. Maar de historisch slechte resultaten voor Open Vld in de peilingen zouden weleens een nieuw tijdperk in de Belgische politiek kunnen inluiden, met voor het eerst een grote Franstalige partij zonder een Vlaamse tegenhanger.
Twintig jaar geleden steunden de Franstalige christendemocraten, toen nog de PSC, het zogenaamde Lambermontakkoord, tot grote verontwaardiging van de CVP. Het ‘verraad’ van de PSC leidde tot een breuk binnen de christendemocratische familie, die nog steeds nazindert, en die jarenlang zo definitief leek dat het begrip ‘politieke familie’ wel achterhaald leek in de Belgische politiek. De recente toenadering tussen de twee partijen droeg echter bij tot de heropwaardering van het concept van de politieke families in de Belgische politieke rekenkunde, met het oog op de komende verkiezingen en de daaropvolgende regeringsvormingen.
Ook bij de socialisten zat er een tijd lang een haar in de boter tussen de PS en de sp.a, maar onder Conner Rousseau kwam er toch weer een toenadering. Bij de communisten van de PVDA/PTB zijn er nog geen communautaire problemen geweest, maar die familie is dan ook van relatief recente datum en kent bovendien een zeer strakke belgicistische ideologie. Hetzelfde kan gezegd worden van de groenen, al stond er toch enige druk op de verhouding tussen Agalev en Ecolo op het einde van paars-groen. Maar na de verkiezingen van 2003 verdween Agalev volledig uit de Kamer en hadden beide partijen de handen te vol met hun interne problemen om nog verder met elkaar ruzie te maken. Toen vier jaar later Groen! (mét uitroepteken) enkele verkozenen in de Kamer haalde, vormden zij samen met de verkozenen van Ecolo één fractie.
Kiesdrempel
Het eigengereide gedrag van Georges-Louis Bouchez heeft de laatste jaren voor nogal wat ergernis gezorgd bij Open Vld, maar tot een echte breuk is het binnen de liberale familie nooit echt gekomen. Omgekeerd voelde MR zich door Open Vld verraden toen die laatste besliste toch in een Brusselse regering te stappen zonder de Franstalige liberalen. Maar een breuk zou lastig gelegen hebben voor twee partijen die de laatste jaren het belgicisme zo nadrukkelijk omarmd hebben, en dat belgicisme ook actief gebruiken als een hefboom om in zoveel mogelijk regeringen binnen te kunnen dringen.
De liberale familie dreigt echter geconfronteerd te worden met het scenario waarin de groenen in 2003 belandden, met dit verschil dat de amputatie van de Vlaamse component van die liberale familie wel eens definitief zou kunnen zijn. Toen Agalev in 2003 uit de Kamer verdween, had de partij immers nog steeds enkele verkozenen in het Vlaams Parlement. Een jaar later al raakten enkelen van hen al opnieuw verkozen bij de regionale verkiezingen. Open Vld is er echter mee architect van geweest dat de volgende federale en regionale verkiezingen in principe pas over vijf jaar plaats zullen vinden. Vijf jaar is een bijzonder lange periode om te overbruggen zonder een noemenswaardig aantal nationaal verkozenen.
Kapotgeregeerd
De partij lijkt bovendien vastbesloten om zich volledig kapot te regeren als het ook maar enigszins mogelijk is. Het is natuurlijk mogelijk dat de harde werkelijkheid van de resultaten op de verkiezingsavond loutering brengt. Maar zelfs als de partij slechts een handjevol verkozenen in de Kamer haalt, lijkt ze toch klaar te staan om in een volgende regering te stappen, als er maar een ministerpostje tegenover staat. En zelfs als ze voor de oppositie kiest of tot de oppositie gedwongen wordt, is het nog maar de vraag of er veel beterschap verwacht mag worden tegen de volgende verkiezingen. Zou de partij dat überhaupt nog wel weten hoe je dat doet, oppositie voeren ?
Het andere probleem van Open Vld is dat als de partij vandaag niet zou bestaan, niemand haar zou oprichten. Het veld van het liberalisme wordt in Vlaanderen reeds voldoende bediend en bezet door de N-VA. Dat is ook de reden waarom Jean-Marie Dedecker uiteindelijk besloot om geen nieuwe poging te wagen met LDD, en het is ook de reden waarom we de kansen van de afsplitsing Voor U eerder laag inschatten. Zelfs als de Open Vld in de oppositie belandt, al dan niet uit vrije wil, ziet het er dus niet goed uit voor de partij.
Belgicistisch liberalisme in Vlaanderen
Het verdwijnen van Open Vld zal ook gevolgen hebben voor de MR. Dat hun belgicistische verhaaltje niet meer klopt als de Vlaamse tegenhangers electoraal niet meer aan de bak komen, zal de Franstalige liberalen waarschijnlijk worst wezen. Maar voor de PS wordt het wel een pak gemakkelijker om de MR in Wallonië en Brussel van de macht uit te sluiten als de liberale familie in de Kamer geen Open Vld-verkozenen meer mee in de schaal kan werpen. De MR staat er dan plots helemaal alleen voor, een beetje op dezelfde manier als de N-VA er in Vlaanderen alleen voor staat ?
Ironisch genoeg torpedeert dat ook de kansen voor Open Vld om in Vlaanderen opnieuw aan aanhang te winnen, toch als Open Vld zich vast blijft klampen aan haar belgicistische liberalisme. Als de liberalen in Wallonië en Brussel toch volledig buiten spel staan, zullen de respectievelijke regeringen er meer dan ooit de rode kaart trekken. We denken niet dat zoiets in Vlaanderen de appetijt voor het tricolore liberalisme van de huidige Open Vld zal doen toenemen.
