OPINIE – door Karim Van Overmeire in ’t Pallieterke .
“Chef, ik heb gedaan met de gang te schuren.” “Ah… euh… schuur hem dan nog eens.” Neen, ik heb niet uitsluitend positieve herinneringen aan mijn jaar legerdienst in de jaren 1980. Ik herinner me vooral de verveling en het eindeloze wachten. Ik maakte deel uit van de marine-infanterie. Ik had zo’n combinatie van een matrozenpakje en een legerhelm al eens in een stripverhaal gezien en het leek me wel iets om me als boekenwurm te laten inlijven bij een gevechtseenheid.
Ach, het was niet allemaal kommer en kwel. Het afvuren van een zwaar machinegeweer of een mortier waren spectaculaire momenten. Boem. Patat. De fascinatie van jongens voor vuur en lawaai. Soms was het spannend, zoals die keer toen de instructeur me tegen de grond gooide omdat ik mijn handgranaat niet ver genoeg had weggeworpen. Soms was het grappig, zoals bij die landing met rubberboten vanuit zee waarbij ik mij pas op het strand realiseerde dat ik mijn geweer in de boot had laten liggen.
Afgeschaft of opgeschort
De dienstplicht was een ideetje van de Franse revolutionairen. Ze werd in 1798 ingevoerd door de Wet Jourdan-Delbrel. Weerbare mannen werden al eeuwenlang opgeroepen in geval van hoge nood, maar een permanente dienstplicht waarbij alle jonge mannen voor langere tijd werden gemobiliseerd, was nieuw. De Franse revolutionairen voerden ze in omdat ze massaal kanonnenvlees nodig hadden en omdat ze geloofden dat legers van gemotiveerde burgers betrouwbaarder waren dan de professionele legers van de Europese vorsten. De invoering van de dienstplicht leidde tot massale protesten en in onze streken zelfs tot de Boerenkrijg.
In de meeste Europese landen is de dienstplicht ondertussen weer afgeschaft of minstens opgeschort. Het was één van de zogenaamde vredesdividenden. Na de ineenstorting van het communisme was er in Europa geen nood meer aan grote legers. De taken konden goedkoper uitgevoerd worden door kleine legers van beroepssoldaten. Het spreekt voor zich dat de afschaffing of de opschorting een populaire maatregel was.
Herinvoering
Sinds de oorlog in Oekraïne gaat de slinger weer de andere richting uit. In een aantal Europese landen, zoals de Baltische staten, Finland en Griekenland, is de dienstplicht nooit verdwenen. Landen als Duitsland, Frankrijk en Polen overwegen nu de herinvoering. Dat is nodig omdat er door de Russische dreiging weer grotere legers nodig zijn. Door de krapte op de arbeidsmarkt zetten te weinig jonge mensen de stap naar het leger.
Ik ben voorstander van de herinvoering van een zekere vorm van dienstplicht in het leger of gemeenschapsdienst op een andere nuttige plek. Er is niets fouts aan het idee dat jonge mensen zich enkele maanden ten dienste stellen van de gemeenschap. Dat moet dan wel op een slimme manier gebeuren, waarbij de talenten van die jonge mensen op de juiste manier worden gevaloriseerd. Er moet ook een redelijke verloning aan gekoppeld zijn. Het lijkt me dan wel billijk dat voor jongens en meisjes dezelfde regels gelden. Toen ik in mijn matrozenpakje rondliep, gold de dienstplicht enkel voor mannen. Tiens, ik heb de protesten van de feministen tegen die flagrante discriminatie precies gemist …
Dienstplicht kan ook fungeren als lijm voor een samenleving. Jonge mensen met heel verschillende achtergronden die elkaar anders nooit zouden ontmoeten, staan letterlijk schouder aan schouder. Ik weet nog welke pocket ik op de eerste dag van mijn legerdienst had meegenomen om tijdens de dode momenten te lezen : ‘Les croisades vues par les Arabes’ door Amin Maalouf. De andere jongens van mijn eenheid – West-Vlaamse vissers, bakkers, beenhouwers en metselaars – vonden dat bizar. Jij was aan het lezen. In een boek zonder prentjes. In het Frans dan nog wel, vertelden ze me later. Ze vonden me maar een rare snuiter. Ik ben niet helemaal zeker dat het jaar legerdienst hun mening veranderd heeft…
foto’s (c) Gazet van Hove .