Redactie Politiek ’t Pallieterke .
De Waalse regering is er al sinds 15 juli. Voor een nieuwe Vlaamse regering blijft het wachten tot een stuk in augustus of zelfs later. Federaal wordt een landing voorzien in de tweede helft van september. Ook al liggen de coalities klaar en weet men wat de beleidsaccenten zijn, het proces verloopt traag. De oorzaak ligt vooral bij Vooruit, maar ook bij cd&v.
Het is de absurditeit van het Belgische systeem van een constitutionele democratie. In de 21 juli-toespraak van staatshoofd Filip ging het over diens tevredenheid dat er relatief snel een intentieverklaring of basisakkoord is tussen de partijen voor de vorming van een nieuwe federale regering. Eén die bovendien aan beide kanten van de taalgrens dezelfde meerderheid heeft. Tegelijk wees Filip op de noodzaak om de begroting te saneren. Het is bekend dat de volgende regering op zoek moet naar 27 miljard euro extra. De toespraak van het staatshoofd wordt gedekt door de regering-De Croo, die in lopende zaken is. Eigenlijk is dit een tekst van Alexander De Croo (Open Vld) zelf, die Filip dus laat zeggen dat de overheidsfinanciën er slecht voor staan. Een situatie die hij als eerste minister van de Vivaldi-regering zelf heeft gecreëerd. En dat de koning blij is met de nieuwe basis voor een volgende regering, is dus ook gedekt door De Croo, wiens partij niet alleen naar de oppositie verdwijnt, maar ook in haar voortbestaan is bedreigd.
“De christendemocraten zijn in hun oude slechte gewoontes aan het vervallen”
Filip uitte ook de wens dat de formatie niet ellenlang mag aanslepen. Maar uitgerekend rond 21 juli laat uittredend minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden weten dat de streefdatum van 20 september voor een federale regering niet echt een deadline is. “Er zit marge op die datum. Europa houdt rekening met de gemeenteraadsverkiezingen.” Kortom, de urgentie die de partijvoorzitters de voorbije weken hadden, is er blijkbaar niet.
Meer dan een vakantieweek uitstel
Een tijd geleden gingen waarnemers ervan uit dat er tegen begin augustus een Vlaamse regering zou zijn, waardoor men toch een maand na de Waalse regering zou kunnen aantreden. En 20 september zou voor de federale regering niet toevallig zijn vastgelegd, want tegen dan moet België aan de Europese Commissie duidelijk maken over welke periode en met welke maatregelen en hervormingen men de begroting gaat saneren. Al is het juist dat de absolute deadline half oktober is.
Alles lijkt echter trager te verlopen dan gedacht. Hier en daar duiken in de pers berichten op dat de onderhandelende partijen wat onenigheid hadden over de te volgen werkmethode, wat beide deadlines van begin augustus en 20 september al doet opschuiven. Komt daar nog bij dat er tussen 5 en 12 augustus een vakantieweek voorzien is. Kortom, voor 15 augustus zou men niet naar een hogere versnelling schakelen. Dus geen Vlaamse regering binnen een paar weken ?
“Voor één of meer uittredende christendemocratische excellenties wacht straks onaangenaam nieuws”
Er is meer dat speelt dan die vakantieweken. Vooruit en cd&v blijven wat vervelend doen en lijken blijkbaar niet te beseffen dat zij als partijen een stuk kleiner zijn dan N-VA. We kunnen veel zeggen over ons slecht draaiende politiek systeem, maar in een democratie blijft het de regel dat wie de meeste stemmen heeft, ook op de eerste plaats komt om de lijnen uit te tekenen.
Geen machtspartijen meer
Dat lijken ze bij Vooruit en cd&v maar moeilijk te beseffen. Die twee partijen hebben trouwens respectievelijk hun op één na slechtste en hun slechtste resultaat ooit behaald. Dan zou men verwachten dat er niet zo hoog van de toren wordt geblazen. Er spelen ook andere elementen mee. Vooruit moet constant fietsen en achterom kijken. Het feit dat men pas na een lange vergadering groen licht gaf voor federale onderhandelingen, is logisch. Maar daar waren ook de rode vakbond en de socialistische mutualiteit aanwezig. Zij zien een regering met sterke N-VA-dominantie plus een MR met veel zelfvertrouwen als weinig geloofwaardige partners. Dat is een remmende factor. Ondertussen doen al vergelijkingen de ronde met de regering-Michel waar cd&v’er Kris Peeters de boel saboteerde en de regering-De Croo met een Georges-Louis Bouchez als stoorzender. Neemt de opnieuw op het schild gehesen Vooruit-voorzitter Conner Rousseau straks die taak op zich ? Feit is dat er aan socialistische kant enige frustratie aanwezig is dat men niet meer in het tijdperk van SP als grote machtspartij zit. Als dat klopt, dan is het pijnlijk dat dit verwerkingsproces na zoveel jaren nog altijd bezig is.
Wie hier enkel de pijlen richt op Vooruit, heeft het echter mis. Cd&v zit ook nog met een oude frustratie en denkt terug aan de tijd dat er 20 tot 30 procent werd gehaald. Maar die tijd als machtspartij is dus voorbij. Al lijken Sammy Mahdi en co dat nog niet door te hebben. Tijdens de onderhandelingen proberen de christendemocraten nog altijd om de eerste viool te spelen. Er is zenuwachtigheid omdat N-VA de oude zuilstructuren wil aanpakken. En vooral : men zit nog met een trauma van de vorige regeringsvorming en het aanhoudende wantrouwen, wat geleid heeft tot een vertrouwenscrisis toen het stikstofdossier op tafel kwam. Mahdi en co willen geen herhaling. Probleem is momenteel dat de christendemocraten in hun oude slechte gewoontes aan het vervallen zijn. Aan tafel zegt men A, maar elders – en meestal achter de rug – wordt een andere boodschap verspreid. Zoals met de geplande fusies van gemeenten… Op de tafel van de Vlaamse onderhandelingen ligt een voorstel om gemeenten te verplichten samen te gaan. Doel moet zijn om tot entiteiten van 40.000 inwoners te komen. Cd&v stapt mee in die piste, ook al levert de partij nu nog altijd een derde van de Vlaamse burgemeesters en dreigen er een pak in 2030 zo hun baan te verliezen. Alleen : parallel steunt de partij ook een petitiecampagne tégen de verplichte gemeentefusies. Wat is het nu eigenlijk ? Dit bevordert de formatie geenszins en verklaart de aanzienlijke vertraging.
Minder ministerposten dan ooit voor cd&v
Er speelt ook een ander element een rol. Cd&v zou inhoudelijk proberen zo veel mogelijk binnen te krijgen, omdat het de kleinste partij geworden is in de verschillende formaties en dus op minder postjes kan rekenen. Vlaams betekent dit wellicht maximum twee ministers. Federaal wordt dat nog moeilijker als kleinste partij van de coalitie. Aan Franstalige kant spreekt men van vier MR-ministers en drie voor Les Engagés. Aan Vlaamse kant is een verhouding drie N-VA, twee Vooruit en twee cd&v misschien realistisch als N-VA de premier en de Kamervoorzitter levert. Maar twee cd&v-topdepartementen ligt moeilijk. Vincent Van Peteghem is zeker van een grote post. Maar wat dan met Annelies Verlinden ? Dit verklaart wellicht ook haar demarche in de media. Voor één of meer uittredende christendemocratische excellenties wacht straks onaangenaam nieuws in verband met de verdere politieke carrière.
foto’s (c) Gazet van Hove .