door Gastauteur in ’t Pallieterke .

Hernieuwbare energie zit al geruime tijd in de lift. Gas en mazout mogen dan wel nog steeds de meest gekozen brandstoffen voor de verwarming van onze huizen zijn, aan de hand van zonne-energie zouden we een behoorlijke portie van onze energiefactuur kunnen doen dalen. Loont het nog steeds de moeite om zonnepanelen te plaatsen ? Welke voordelen kan dat opleveren en wat zijn de nadelen ?

Op papier klinkt het uiteraard geweldig. Investeer in en installeer zonnepanelen, genereer groene energie en binnen de kortste keren heb je het investeringsbedrag teruggewonnen. Vanaf dan boek je pure winst. De plaatsing en werking van zonnepanelen verloopt bovendien relatief eenvoudig. De panelen zijn opgebouwd uit zonnecellen (veelal uit silicium). Wanneer fotonen hierop vallen, worden elektronen vrijgemaakt. De beweging van die elektronen genereert stroom, die aan de hand van een omvormer gebruikt kan worden om een verwarmingsinstallatie of elektrische toestellen in het huishouden van energie te voorzien.

Terugwintijd

Om de investering rendabel te maken, moeten we nagaan hoelang het duurt vooraleer we de aankoop en installatie (inclusief onderhoud) van de zonnepanelen hebben teruggewonnen. Concreet willen we dus verifiëren hoeveel ‘gratis energie’ we moeten opwekken en hoeveel tijd hierover gaat alvorens het investeringsbedrag gerecupereerd is.

De gemiddelde terugverdientijd schommelt in België doorgaans ergens rond de 8 jaar

De terugwintijd hangt af van een heleboel factoren. Een aantal hiervan hebben we enigszins zelf in de hand. Zo kan het rendement variëren naargelang de oriëntatie en de hellingshoek waarin de panelen worden geplaatst. Afhankelijk van de beschikbare ruimte die iemand heeft, kunnen de panelen dus voordeliger geïnstalleerd worden. Belangrijkste factoren zijn evenwel het aantal zonne-uren dat we krijgen en de courante marktprijs voor de energie die we afnemen. Het spreekt voor zich dat in geval van zonnige jaren, waarin de energieprijzen toevallig erg hoog zijn, zonnepanelen zich een stuk sneller zullen terugverdienen.

Een concreet voorbeeld : Stel dat de installatie van 10 zonnepanelen 7.500 euro kost, inclusief de omvormer, en die samen 3.500 kWh per jaar opwekken. De energieprijs in België bedraagt, alles bij elkaar geteld, zo’n 0,40 euro per kWh. In dat scenario zal de terugverdientijd ongeveer 5,5 jaar bedragen.

Dat betreft uiteraard een vereenvoudiging. De gemiddelde terugverdientijd schommelt in België doorgaans ergens rond de 8 jaar. Gelet op het feit dat zonnepanelen weinig onderhoud vergen en vlot 25 jaar kunnen meegaan, kan men dus geruime tijd genieten van goedkope energie. Let wel, een omvormer heeft een kortere levensduur, om en bij de 10 tot 15 jaar.

Thuisbatterijen

Een bijzonder aandachtspunt bij de opwekking van energie aan de hand van zonnepanelen is de afhankelijkheid van het weer. De zon moet schijnen, anders heb je geen stroom. Het is niet omdat je op een jaar tijd 3.500 kWh opwekt, dat je te allen tijde rendement zal hebben. Naar schatting wordt zo’n 70 tot 75 procent van de opbrengst van zonnepanelen gegenereerd gedurende de zes zonnigste maanden. Ook wanneer je in principe geen stroom nodig hebt, kan het zijn dat de zon schijnt en je (verloren) energie aan het opwekken bent.

70 tot 75 procent van de opbrengst van zonnepanelen wordt gegenereerd gedurende de zes zonnigste maanden

Om de vluchtigheid en de onvoorspelbaarheid van het Belgische weer te kunnen opvangen, vereist een betrouwbaar systeem met zonnepanelen een manier om de opgewekte elektriciteit op te slaan. En dat is nu net waar het schoentje wringt. De meeste courante thuisbatterijen kunnen slechts tussen de 5 en 15 kWh opslaan. Ter duiding, een koelkast gedurende één dag laten draaien kost 1 tot 2 kWh. De facto zal een normaal huishouden met een degelijke thuisbatterij van 15 kWh amper één dag rondkomen, laat staan een hele winter.

De realistische consument zal onmiddellijk inzien dat het in het wisselvallige België schier onmogelijk is om voldoende thuisbatterijen aan te schaffen om de mistroostige seizoenen te overbruggen. Helemaal onhaalbaar lijkt het te worden wanneer de prijs voor een thuisbatterij bekijken : de Powerwall, de populairste thuisbatterij van Tesla, kost in Europa al gauw rond de 10.000 euro.

Enige opwekker

Omwille van de beperkte opslagcapaciteit en de onvoorspelbaarheid van de weersomstandigheden, kan men dus onmogelijk louter en alleen op zonne-energie rekenen voor elektriciteitsvoorziening. Op zich stelt zich hier geen onoverkomelijk probleem, iedereen is immers aangesloten op het elektriciteitsnet en kan als surplus vrij afnemen.

Problematischer wordt het voor hen die ook voor hun verwarming rekenen op een elektrische opwekker, bijvoorbeeld aan de hand van (enigszins gedateerde) accumulatieverwarming of de hevig gepromote warmtepompen. Stel dat we een periode van relatief dure elektriciteit doormaken én het is bovendien winter, waardoor er weinig zonlicht invalt en de vraag naar verwarming betrekkelijk hoog is, dan zal zelfs in dat scenario de eigenaar van een woning met performante warmtepomp en een resem zonnepanelen (en ongetwijfeld een bijzonder gunstig EPC) toch geconfronteerd worden met een pittige energiefactuur.

Stellen dat de opgewekte energie van zonnepanelen 100 procent ‘schoon’ zou zijn, blijkt een fabeltje

In dat geval lijken een ketel op aardgas en een mazouttank aanlokkelijk. Toegegeven, ook die brandstoffen zijn onderhevig aan marktschommelingen. Een combinatie van beide zou optimaal kunnen zijn, ware het niet dat de kosten voor de verschillende installaties dan ook weer oplopen.

Terugdraaiende teller

Een aantrekkelijke bonus waarvan de Vlaming met zonnepanelen kon genieten, is de terugdraaiende teller. Wie over een terugdraaiende, analoge elektriciteitsteller beschikt, kan de opgewekte zonne-energie waarvan hij of zij geen gebruik maakt, terug injecteren op het elektriciteitsnet. Hierdoor draait de teller letterlijk terug. Bijgevolg daalt de energiefactuur naargelang de hoeveelheid teruggevoerde elektriciteit.

De terugdraaiende teller zorgt op heden echter voor frustratie en ongelijkheid. Onder voormalig minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) werd een campagne opgezet om alle Vlaamse huishoudens van een digitale elektriciteitsteller te voorzien. Digitale meters laten echter geen terugdraaien toe, waardoor mensen met een dergelijke teller in huis een financieel voordeel mislopen. Wie daarentegen de plaatsing van een digitale meter weigerde, kan nog wat langer van het voordeel genieten. Zeker nu blijkt dat de uitrol van een volledig digitaal netwerk langer op zich laat wachten, omdat de kosten-batenanalyse van Demir duurder blijkt uit te vallen dan eerst verwacht.

Ter compensatie van dat nadeel bestond er een tijdelijke retroactieve investeringspremie voor mensen die zonnepanelen plaatsten, maar niet of slechts kortstondig van een terugdraaiende teller konden genieten. Die subsidie, die bovendien afhangt van heel wat voorwaarden, gaat binnenkort echter ook op de schop. Vooral voor degenen die een enorme hoeveelheid zonnepanelen op hun daken plaatsten, in de veronderstelling munt te kunnen slaan uit de terugdraaiende teller, goed wetende dat ze op geen enkel piekmoment nood hebben aan de opwekcapaciteit van die hoeveelheid zonnepanelen, draait de affaire uit op een sisser.

Tip : indien u thuis over zonnepanelen én een terugdraaiende teller beschikt, stel uw afspraak met Fluvius voor de plaatsing van een digitale meter zo lang mogelijk uit.

Klimaatonvriendelijk ?

Een vaak in de doofpot gestopte kritiek op de zonnepanelen ligt in de milieubelastende productie. Om zonnepanelen te produceren vereist men een aantal zeldzame metalen en mineralen zoals zilver, cadmium en tellurium. Bij de verwerking worden chemicaliën zoals zwavelzuur, fosforzuur en stikstoftrifluoride gebruikt, die schadelijk kunnen zijn voor het milieu en de volksgezondheid als ze niet goed worden beheerd. De mogelijkheid tot recyclage is bovendien vooralsnog beperkt. Hoewel zonnepanelen een lange levensduur hebben, ontstaat er tegen het einde van die levensduur een afvalprobleem.

Stellen dat de aan de hand van zonnepanelen opgewekte energie 100 procent ‘schoon’ zou zijn, blijkt dus een fabeltje. Energieproductie zal altijd een zekere impact op ecologie en klimaat hebben. Het verbeteren van recyclagetechnieken en het verminderen van de milieu-impact van het productieproces zijn de belangrijke uitdagingen voor de zonne-energie-industrie, waarvoor er vooralsnog geen oplossingen werden gevonden.

Toekomst

Onmiskenbaar leveren zonnepanelen een duidelijk langetermijnvoordeel op. Anno 2024 zijn ze evenwel niet zaligmakend. De uitfasering van terugdraaiende tellers kost gezinnen een serieuze slok op de borrel. De afhankelijkheid van de wispelturige weersomstandigheden blijft het grootste pijnpunt. Ook de gebrekkige opslagcapaciteit is een probleem. Het blijft uitkijken naar verbeterde batterijtechnologie die gezinnen in staat moet stellen om het maximum uit hun eigen, groene energieopwekking te halen en innovatieve recyclagetechnieken om onze afvalberg niet verder te vergroten.

foto’s (c) Gazet van Hove .