In politieke kringen groeit de bezorgdheid over de intrede van het Chinese staatsbedrijf State Grid in de Vlaamse elektriciteits- en gasnetbeheerder Eandis. Is het aanvaardbaar dat een nutsbedrijf voor een deel gecontroleerd wordt door een Chinees staatsbedrijf dat direct aan de communistische partij gelinkt is ? De vraag is terecht, maar de situatie bij Eandis is ook het gevolg van het Vlaamse etatisme. De obsessie voor een Vlaams Energiebedrijf maakte veel politici blind voor de noodzaak om vanuit de overheid direct te investeren in netwerkbeheerders.
Het Chinese State Grid wil 830 miljoen euro betalen voor 14 procent van Eandis Assets, de eigenaar van de Vlaamse elektriciteits- en gasleidingen. De Chinezen zouden zo een aantal plaatsen verwerven in de raad van bestuur. Op het eerste gezicht niets bijzonders, aangezien de Chinezen in tal van Europese bedrijven aanwezig zijn. Ze beschikken over een massa kapitaal en nemen dus overal participaties.
Chinees overheidsbedrijf
Maar de band Eandis-State Grid is toch een ander verhaal. State Grid is een Chinees overheidsbedrijf dat rechtstreeks gelinkt is aan de communistische partij. Bovendien doen over het staatsbedrijf verhalen de ronde die het linken aan boekhoudkundige trucs, corruptie en oplichting. Wil men wel zo’n onderneming als aandeelhouder voor een bedrijf dat de Vlaamse energie-infrastructuur beheert ? Een aantal Vlaamse steden en gemeenten, Gent voorop, maken zich zorgen. Het is niet uitgesloten dat de deal met State Grid nog wordt herroepen.
Deze situatie kon vermeden worden. Om dat te begrijpen, moeten we even terug in de tijd. Eind 2014 verkocht Electrabel/Suez zijn belang van 21 procent in Eandis. Prijs : 1 miljard euro. De steden en gemeenten konden voor dat bedrag putten uit hun eigen reserves. Maar om de kredietwaardigheid van Eandis op peil te houden, was er meer nodig. Er werd op zoek gegaan naar extra kapitaal. Een piste was een beursgang. Een andere was een Vlaamse verankering waarbij de Vlaamse regering er geld in kon steken of Vlaamse privébedrijven aanspreken om het kapitaal te verhogen. Een derde piste was een buitenlandse partner. Uiteindelijk werd daarvoor gekozen met als gevolg de komst en de problemen met State Grid.
Vlaams Energiebedrijf, een fetisj
In 2014 heeft de Vlaamse regering een kans gemist om Eandis Vlaams te verankeren. Waarom is dat niet gebeurd, want de N-VA zat toch in de Vlaamse regering ? De oorzaak is te zoeken in de obsessie rond het Vlaams Energiebedrijf (VEB). Dat was één van de N-VA-ideeën toen ze in 2009 in de Vlaamse regering stapte. Het Vlaams Energiebedrijf moest een concurrent van Electrabel worden. Maar die doelstellingen werden gestaag bijgesteld. Eigenlijk houdt dat VEB zich vandaag vooral bezig met het energiezuiniger maken van de overheidsgebouwen, het goedkoper aankopen van energie en het investeren in innovatie.
De middelen voor dat Energiebedrijf waren beter voor iets anders aangewend. Toen Electrabel/Suez aankondigde uit Elia en Eandis te willen stappen ware het beter geweest de Suez-aandelen vanuit Vlaanderen over te nemen. Eventueel kon een Vlaams bedrijf dat doen als de overheid niet wou. Maar daar bestond bij de politiek geen belangstelling voor. Een Vlaams Energiebedrijf was een fetisj.
Terugkerende fout
Het is een vaak terugkerende fout bij de N-VA. De partij heeft terecht kritiek op slecht werkende Belgische structuren en instellingen. Maar de vraag is of je die zomaar moet vervangen door een vergelijkbare etatistische structuur op Vlaams niveau. Electrabel/Suez was een ramp. Een vehikel om geld door te sluizen naar Frankrijk. En totaal inefficiënt. Maar is het Vlaamse Energiebedrijf zoveel efficiënter ?
N-VA pleit allang voor de inperking van de macht van de mutualiteiten en stelt zich vragen bij de rol van de vakbonden als uitbetaler van de werkloosheidsuitkeringen. Bij nationalisten is de verleiding altijd groot om die machtspositie af te bouwen en in de plaats een Vlaamse etatistische instelling te zetten. Het eerste is oké, het tweede niet. Zo moet men niet pleiten om de betaling van werkloosheidsuitkeringen enkel door een overheidsinstelling te laten doen. Men kan die markt vrijmaken en verschillende spelers toelaten. Idem voor de taken van de mutualiteiten. Dat zou die dienstverlening trouwens veel goedkoper kunnen maken.
Angélique Vanderstraeten
in
Foto’s (c) Reporters & Gazet van Hove.