Pascal Paepen : ‘De vraag is niet of we een nulrente of een negatieve rente krijgen, maar wanneer’

Begin deze week kondigde BinckBank aan dat het vanaf 1 oktober zijn Belgische klanten een negatieve rente zal aanrekenen op hun spaargeld. Vanaf 1 oktober mogen klanten zich verwachten aan een negatieve rente van 0,50 procent op cashbedragen hoger dan 25.000 euro. Binckbank is echter niet de eerste en enige financiële partij die dit doet. Eerder voerde ook al de Nederlandse broker Degiro een negatieve rente in voor zijn Belgische klanten net als verschillende Belgische grootbanken voor hun bedrijfsklanten. Waarom gebeurt dit ? Die vraag legden we voor aan Pascal Paepen, docent Bank & Beurs aan de KU Leuven en de Thomas More Hogeschool.

Strafrente

Waarom rekent BinckBank een strafrente aan op spaargeld ?
Pascal Paepen : ‘Dieter Haerens, Country Manager van Binckbank België, zegt dat zijn bank de cash van klanten verplicht moet aanhouden bij de Europese Centrale Bank. Die bestemming is weliswaar veilig, maar die veiligheid heeft ook een prijs. De rente die de ECB daarvoor geeft, is ook een strafrente van min 0,50 procent. Dat is de depositorente die de ECB aanrekent voor ‘overtollig’ geld dat geparkeerd staat bij de bank. Voor BinckBank België loopt die kost intussen al op tot enkele miljoenen euro’s op jaarbasis. Voor de ganse Binck-groep bedraagt de factuur een veelvoud daarvan.’

Waarom rekent de centrale bank een strafrente aan op spaargeld ?
‘Voor de corona-crisis hanteerde de Europese Centrale Bank al een politiek van negatieve rente. Volgens sommigen doet de centrale bank dat om de economie er weer bovenop te helpen. Maar dat is niet helemaal correct. De ECB hanteert het huidige tarief al sinds 18 september 2019. Daarvoor was het al lang min 0,40%. Dat was dus voor de corona-crisis, in een periode waarin de economie het goed deed.’

‘De ECB doet dit vooral wegens het schuldenprobleem dat er is. Overheden hadden al voor de corona-crisis aanzienlijke tekorten en dit is alleen maar erger geworden. Het ziet er niet naar uit dat er snel een einde komt aan de monetaire politiek van negatieve rentes. De overheidsschulden groeien namelijk nog iedere dag en zonder negatieve rente zouden overheden richting bankroet gaan. Banken beseffen ook dat we niet snel afraken van die negatieve rente. Ze verschuiven het probleem dat door de ECB gecreëerd is dus door naar de klant. Wat BinckBank nu doet lijkt me niet meer dan logisch.’

Concurrentie

Mogen we dit dan ook van andere banken verwachten ?
‘Er zijn twee redenen waarom Belgische (groot)banken dit nu nog niet massaal doen voor particuliere klanten. Ten eerste is er de concurrentie. Het is altijd moeilijk om als eerste de stap te zetten om de rente negatief te maken. De concurrentie is hard en doordat dit zo gevoelig ligt, verlies je mogelijk klanten. Vergeet niet dat de sector sowieso al geen goede reputatie heeft sinds de bankencrisis van 2007-2009.’

‘De tweede reden waarom banken nu nog geen negatieve rente aanrekenen op spaargeld is omdat het nog niet mag op het grootste deel van het spaargeld. Geld dat op gereglementeerde spaarrekeningen staat moet vandaag een wettelijk gegarandeerde minimumrente krijgen van 0,01 procent basisrente en 0,10 procent getrouwheidspremie. Het is alleen op rekeningen die geen gereglementeerde spaarrekeningen zijn dat de bank eventueel een negatieve rente zou kunnen hanteren.’

Bedrijven

Nu al negatieve rente voor bedrijven en VZW’s
‘Veel mensen weten niet dat heel wat bedrijven, zowel eenmanszaken als multinationals, al lang worden geconfronteerd met de negatieve rente. Dat komt nauwelijks aan bod in de media. Maar daarom is het niet minder belangrijk. Een bedrijf met cash ? Dat betaalt nu al vaak 0,50 tot 0,60 procent rente aan zijn bank.’

‘Bedrijven hadden, net als gezinnen, de mogelijkheid om geld op een gereglementeerde spaarrekening te zetten. Maar vandaag bieden banken bedrijven dergelijke rekeningen niet meer aan. KBC heeft deze bijvoorbeeld al lang geleden uit haar aanbod gehaald. Ook tal van stichtingen en VZW’s worden nu geconfronteerd met dit probleem. Zij houden vaak grote cashbedragen aan omdat ze voorzichtig moeten zijn met hun kapitaal. Maar ook zij betalen tegenwoordig een negatieve rente op hun spaargeld.’

‘Bedrijven en verenigingen hebben wel een mogelijkheid om onderuit te komen aan die negatieve rente. Dat is als ze voldoende andere producten afnemen bij hun bank. Als het bedrijf een aanzienlijke som betaald aan verzekeringspremies of grote bedragen belegt of leent, dan geeft de bank een vrijstelling voor een negatieve rente op een groot deel van het cashbedrag. Dat soort van producten subsidieert eigenlijk het verlies dat de bank lijdt op die cashbedragen.’

Spaarmarkt

Dit gebeurt nu bij bedrijven, kan dit ook bij particulieren ?
‘Er wordt zwaar gelobbyd door de toplui van de banken om af te geraken van de minimumrente van 0,11 procent op gereglementeerde spaarrekeningen. De enige reden waarom die nog niet aangepast is, is dat de politiek nu wel andere prioriteiten heeft en men zich er niet populair mee zou maken. Het spaarboekje blijft voor de Belg een heilig huisje waar je niet mag aankomen.’

‘Maar vandaag hebben we dus wel een vertekend beeld op de spaarmarkt. Mensen denken dat de rente nog steeds 0,11 procent is, maar dat is op de geldmarkt al lang niet meer het geval. Die 0,11 procent is veel te hoog en geeft een zeer vertekend beeld. Het ziet er naar uit dat die rente nog lang negatief zal zijn en daarom is de vraag niet of we een nulrente of een negatieve rente krijgen, maar wanneer.’

‘In theorie zouden mensen minder gaan sparen als ze minder rente op hun rekening krijgen, maar we zien nu dat er nog veel gespaard wordt in ons land. Tot 2 miljard euro per maand. Ondanks het feit dat we zo goed als geen rente krijgen. Als we 0,11 procent of 0 of min 0,11 procent krijgen, dat zal niet veel veranderen aan ons spaarbedrag. We blijven gewoon sparen. Hoe meer we sparen, hoe groter het “luxeprobleem” wordt voor de banken en hoe groter de druk op politici om een negatieve rente in te voeren. Een bank is immers geen liefdadigheidsinstelling en wil geld verdienen. Aan dat overtollige spaargeld verliest de bank geld.’

‘Stel dat u vandaag de lotto wint en u komt met dat geld bij uw bankier, dan gaat hij u niet graag zien komen als u dat geld initieel op een spaarrekening zet.’

Beleggen

Wanneer ziet de bankier me dan wel graag komen ?
‘Zoals je in het bericht van BinckBank kan lezen, kan de bank wel iets aan u verdienen wanneer u dat geld zelf belegt of laat beleggen.’

Is er dan geen belangenvermenging ? Verplicht mijn bank me dan niet om risico’s te nemen ?
‘Wel, zoals BinckBank zelf stelt, u doet met uw geld natuurlijk wat u wilt. U betaalt de negatieve rente, of u belegt het. Op lange termijn is het altijd onverstandig om uw geld cash aan te houden. Wat er vandaag gebeurt, kan u zien als iets negatiefs, maar u kan het ook zien als een opportuniteit om eindelijk eens goed na te denken wat u met uw geld kan doen. Eeuwig en voor altijd op uw spaarrekening zetten ? Dat is geen goede oplossing. Een spaarrekening geeft nooit een grote vergoeding op uw geld.’

‘Je moet uw spaarrekening zien als een tijdelijke wachtrekening. Een tijdelijke parkeerplaats voor uw spaargeld. Mensen die alles op een spaarrekening zetten zouden daarom moeten nadenken over alternatieven. Zoals verstandig beleggen. Iemand die 10 jaar zijn loon bij een inflatie van 2,5 procent op zijn spaarrekening laat staan, verliest 20 procent van dat bedrag in koopkracht. Oftewel, 20 procent van je loon ben je eigenlijk kwijt gespeeld terwijl dit zo niet voelt.’

Meerwaardebelasting

Misschien komt de nieuwe regering met een meerwaardebelasting. Dan word je geld op die manier weg belast.
‘Dat is waarschijnlijk de nieuwe realiteit. Maar zo’n nieuwe belasting mag geen excuus zijn om niet te beleggen. Het is nog steeds beter om 5 procent rendement te hebben waar 1 procent wordt weg belast dan dat je 0 procent hebt en niet belast wordt. Nederland staat verder op dat vlak. Ze hebben een vermogenswinstbelasting waarbij men uitgaat van een theoretisch rendement op je vermogen.’

‘Simpelweg gesteld kan je zeggen dat in Nederland 1 procent van je vermogen weg belast wordt. Ieder jaar. Er is geen betere stimulans om te gaan beleggen. Misschien hebben we dat nodig in België, waar we nu een kluwen van belastingen en zelfs pestbelastingen hebben. In België maken we het fiscaal veel te ingewikkeld. Allerlei belastingen op vermogen zoals registratiebelasting, roerende voorheffing, onroerende voorheffing, beurstaks, successierechten… zou men veel beter vervangen door een eenvoudige vermogenswinstbelasting.’