Vlaams-nationalistische roots van het socialisme
COMMENTAAR – www.doorbraak.be – door Nick Peeters .
In december verandert de Vlaamse sociaaldemocratische partij SP.A haar naam definitief naar ‘VOORUIT’. Daarmee blikt de partij enigszins terug op het verleden, meer bepaald op de oude Gentse feestzaal van de socialistische arbeidersbeweging ‘Vooruit’. En op de vroegere socialistische krant Vooruit (1884-1991). Partijvoorzitter Rousseau stelde hierover zelf : ‘VOORUIT is inderdaad een knipoog naar ons verleden, maar met het vizier op de toekomst. Wij willen dan ook een moderne beweging zijn, met respect voor onze historische waarden en onze geschiedenis.’
De strijdende Vlaamse beweging mag zich schijnbaar gelukkig prijzen. We mogen een vernieuwde partijpolitieke actor aan onze zijde verwelkomen. Tenminste, als heer Rousseau consequent handelt. Wanneer men refereert naar de naam van een vroeger blad als inspiratie voor de verandering, kan de partij zich best laten inspireren door de inhoud ervan. Daarvoor kunnen de partijvoorzitter en zijn entourage onder andere terecht in de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging (NEVB).
Vooruit, periodiek van de Internationale Werkersvereniging
Denken we in de eerste plaats nog even aan een ouder socialistisch weekblad uit 1869. Ondanks zijn kortstondig bestaan predikte het een bijzonder relevante boodschap.Vooruit, het weekblad van de Vlaamse afdeling van de ‘Internationale Werkersvereniging’ profileerde zich in die tijd als verdediger van de rechten van de arbeiders. Het stelde duidelijke sociale en democratische eisen.
Opvallend was ook de resoluut afgewezen verfransing van Vlaanderen. Vooruit riep op tot herstel van de ‘Vlaamse’ (taal)rechten in het toenmalige België. De Franse taal was immers een onderdrukkingsinstrument van de Belgische burgerij. Door de taalbarrière slaagde de bourgeoisie erin de Nederlandstalige arbeiders uit te sluiten van enige positieve sociale mobiliteit.
Diezelfde mentaliteit herkennen we vandaag nog steeds in de communicatie van kopstukken van de Franstalige liberale partij, die mee aan tafel zaten bij de uitstippeling van Vlaanderens toekomst. Een van de medewerkers van het blad was de befaamde sociaal-voelende flamingant Emiel Moyson. In juli vorig jaar verwees ik op Doorbraak nog naar een stuk van Dirk De Haes. Hij schreef in 1996 in het links-nationalistische blad Meervoud over hoe bepaalde aan de Socialistische Partij gelieerde figuren zich in 1988 stoorden aan de Vlaams-nationalistische herdenkingen van de socialistische flamingant Emiel Moyson : ‘En daarbij, zo stemden ze, Moyson was geen flamingant want hij had gedichten in het Frans gemaakt.’
Vooruit als partijblad
In 1881 werd de coöperatieve maatschappij ‘Vooruit’ opgericht. De naam verwees naar een oudere, sociaal-radicale weversmaatschappij. Drie jaar later stichtte Edward Anseele, samen met andere Gentse socialisten, een gelijknamig socialistisch dagblad. Vooruit verkondigde al in het startjaar gematigde Vlaamsgezinde standpunten. Dit paste, tot de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog, in de strategie van de socialistische Belgische Werkliedenpartij (BWP). De socialisten wilden de sympathie verwerven van de kleinburgerij en geschoolde vertegenwoordigers die zetelden in de besturen van arbeidersorganisaties.
Vanaf 1914 – gedurende de bezettingsperiode – zou Vooruit uitgesproken flamingantische artikels publiceren. Dit ging gepaard met culturele publicaties om de Nederlandstalige arbeiders te verheffen. In het kader van het democratiseringsproces na de oorlog nam de ruimte voor sport- en culturele rubrieken doorheen de jaren stelselmatig toe. Deze nieuwgevormde redacties bestonden uit een reeks van progressief-Vlaamsgezinde intellectuelen, zoals Achilles Mussche en Paul Rogghé. In de jaren 1930 zouden ook persoonlijkheden als Daan Boens (Clartégroep) en de geroemde Vlaamse dienstweigeraar Joris de Leeuw – die nog lid was geweest van de ‘Vlaamsch-Nationale Wacht’ – de redactie van het blad vervoegen.
Flamingante BWP
Voornoemde heren bouwden in die tijd mee aan de weg, die ertoe leidde dat de BWP zich vanaf de jaren 1937-1938 profileerde als een partij die oprecht begaan was met de Vlaamse problematiek. Ter illustratie wijst de NEVB onder het lemma ‘Vooruit (1884-1991)’ op de slogan ‘Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Vooruit’, die de socialisten in 1938 op de vlag van een promotiecampagne gebruikten.
positieve standpunten aangaande bepaalde Vlaamse eisen
Ondanks de terugkeer van een aantal progressieve flaminganten in de naoorlogse periode zou het tot het midden van de jaren 1970 duren vooraleer het blad met een vernieuwde redactie uitgesproken Vlaamsgezinde standpunten innam. Dat liep analoog met de evolutie van de toenmalige sociaaldemocratische partij. De NEVB concludeert dat Vooruit vooral fungeerde als een blad dat in Vlaanderen aan Nederlandstalige cultuurverspreiding deed. De positieve standpunten aangaande bepaalde Vlaamse eisen gedurende de vorige eeuw lagen in het verlengde hiervan.
Een flauw sociaaldemocratisch geluid
Rekening houdend met het bovenstaande is het toch opmerkelijk hoe de sociaaldemocraten zich vandaag onverzettelijke voorstanders tonen van het institutionele status quo. Een visie op onze samenleving, gebaseerd op de gelijkwaardigheid van alle mensen, kan toch moeilijk gepaard gaan met een systeem waarin een Waalse stem meer waard is dan een Vlaamse ? Zie ook de voortdurende tolerantie ten aanzien van de Belgische monarchie. Ongerijmd want die steunt op het grondbeginsel van het ‘geboorterecht’, een historisch overblijfsel uit het feodale tijdperk. Dat staat volledig haaks staat op een correct democratisch bestel.
‘Mijn bomma ligt niet wakker van een Vlaamse meerderheid’
Hoop om na het electorale verlies van de partij in mei 2019 en de daaropvolgende voorzitterswissel een meer Vlaamse koers te mogen waarnemen, blijkt vergeefs. Eind september 2019 kreeg iedereen de welbekende uitspraak van de voorzitter te horen : ‘Mijn bomma ligt niet wakker van een Vlaamse meerderheid’. Daarmee was de kous af. Zo werd de toon gezet voor de komende beleidsperiode.
In het parlement zal nog slechts een flauw sociaaldemocratisch geluid klinken. Kritiekloos ten aanzien van het beleid van deze verliezersregering. De liters water werden aan de rode wijn toegevoegd. Zo zal er aan het einde van de rit weinig tot niets verwezenlijkt blijken. Die kritiek klinkt dan ook scherp vanuit radicaal-linkse hoek. De komende generaties van Vlaanderen zullen de prijs betalen van de schone schijn van dit ogenblik.
NICK PEETERS
Foto’s (c) Gazet van Hove.