Winnaars en verliezers van een jaar coronacrisis

Een goed jaar geleden dook het coronavirus voor het eerst op in Wuhan. Oorspronkelijk was de houding in het Westen eerder berustend. De afgelopen twintig jaar hadden we in Europa wel eens gehoord van het sars-virus in Hong Kong, en ebola in Afrika. Het coronavirus zou ook een ‘ver-van-mijn-bed-gebeuren’ worden.

In de media stelden diverse personen dat het een vorm van griep was. Kritische geluiden van virologen haalden amper de pers. Begin maart sloeg het klimaat om. In Noord-Italië barstte de epidemie goed los, en onder andere door de skireizen tijdens de krokusvakantie importeerden ook wij het virus. Op vrijdag de dertiende in maart startte de (eerste) lockdown. Mijn geplande bezoek aan de Van Eyck-tentoonstelling in Gent, diezelfde dag, was meteen naar de vaantjes.

De pandemie leidde zo tot een diepe wereldwijde crisis, waarvan de gevolgen nog een tijd voelbaar zullen zijn. We pogen hier alvast de winnaars en verliezers op een rijtje te zetten, te beginnen met China (voor wie eraan mocht twijfelen : winnaar). Daarbij komen ook fundamentele veranderingen aan bod die het virus teweeg gebracht heeft in onze samenleving. Voor alle duidelijkheid : we beperken ons tot de coronacrisis : andere tendensen zoals ‘Black Lives Matter’ komen niet aan bod.

De winnaars … China

China is eigenlijk de grote winnaar. Het virus ging daar ongeveer een goed jaar geleden over op de mens, en als gevolg had het land het moeilijk in het eerste kwartaal. Maar na een drastische lockdown in de omgeving van Wuhan krabbelde het zich recht. De epidemie werd goed ingedijkt, en het land knoopte opnieuw aan met mooie groeicijfers +2,1% over gans 2020, tegenover een verwachte terugval van 7% in Europa). China bood haar hulp en expertise aan bij tal van (ontwikkelings)landen.

Ook andere landen deden het relatief goed, zoals Duitsland. Het zijn landen die gewoon zijn met een strakke discipline te werk te gaan. Duitsland moest enkel recent tot strengere maatregelen overgaan. We moeten wel toegeven dat dit in China geschiedde ten koste van de democratie, zoals de gebeurtenissen in Hong Kong dit jaar aantoonden.

FAAG (Facebook/Amazon/Apple/Google) 

Tot deze groep kan je ook Microsoft en de Chinese soortgenoten als Tencent en Alibaba rekenen. De tech-giganten, zeg maar. Online activiteiten hielden het economisch leven nog enigszins staande in periodes van lockdown. Tal van laptops werden gekocht met het oog op telewerk. Iedereen kende ineens de ‘Zoom’-vergadering. Online werd nog nooit zoveel gewinkeld.

Onlinewinkels

Direct in het zog van de tech-giganten komen natuurlijk de online-winkels. De e-commercecijfers schoten pijlsnel omhoog. De Belgische webshops hadden vorig jaar een gezamenlijke omzet van 8,2 miljard euro gerealiseerd. Voor dit jaar zal het waarschijnlijk een meervoud zijn. Hoeveel juist is nog koffiedik kijken, maar het zal wel spectaculair zijn.

Pakjesdiensten

Gekoppeld aan de twee voorgaanden, kenden de pakjesdiensten eveneens een explosieve groei. Eender waar je dit jaar rondreed zag je continu de bestelwagens op en af rijden. Of dit zakenmodel van alles aan huis te brengen ecologisch verantwoord is, blijft een andere vraag. Het is beter met centrale afhaalpunten te werken, zoals bijvoorbeeld de krantenwinkels. Wie toch aan huis geleverd wil krijgen, moet bijbetalen.

Grootwarenhuizen 

In tegenstelling tot de gewone kleinhandel (retail), bleven de voedingswinkels de ganse tijd open, dus ook de grootwarenhuizen. Het feit dat de horeca maanden dicht bleef, ook tijdens deze eindejaarsperiode, zal hen zeker geen windeieren gelegd hebben. Alle grootwarenhuizen boek(t)en uitstekende resultaten.

Virologen

Het coronavirus leidde tot een serieuze gezondheidscrisis overal in de wereld. Voor het eerst sinds lang was iedereen in de wereld ‘solidair,’ en werd men met dezelfde uitdagingen geconfronteerd. Het hoge woord werd echter gevoerd door de virologen. Ze werden de nieuwe TV-sterren, en herhaalden continu de uitdagingen waarvoor we stonden. En ze hadden gelijk.

Telkens wanneer de politiek weigerde naar hen te luisteren, werden de politici met rode wangen door de realiteit toch gedwongen hen te volgen. Dit werd erg duidelijk eind september toen de regering Wilmes als laatste wapenfeit versoepelingen invoerde ondanks de sterk stijgende besmettingsgraad. Een paar weken later verstrengden de regels opnieuw fors, en moesten de horeca en de niet-essentiële retail sluiten. De virologen bepaalden het gezondheidsbeleid.

Medisch personeel

Geneesheren en verpleegkundige zagen af, maar ze slaagden er toch in om met de riemen die ze hadden verder te roeien en het schip drijvende te houden. Als beloning kregen ze een gunstig sociaal akkoord : eerst federaal (hospitalen) en daarna regionaal (de woonzorgcentra of WZC’s). Dit is positief want de sector zal gelet op de toenemende vergrijzing van cruciaal belang blijven.

Farma-industrie

Naast de onlinebedrijven, zijn de farmareuzen als grote winnaars uit deze crisis gekomen. Althans zij die een vaccin klaar hebben, zoals Pfizer, Moderna, AstraZeneca, … Hun aandelenkoersen bereikten nieuwe records. Het Franse Sanofi miste de boot en zal pas in de tweede helft van 2021 een vaccin klaar hebben.

Milieu

Door de lockdown, de toename van telewerk, en het verminderde autoverkeer is de uitlaat van CO²-gassen sterk verminderd. Dit is positief voor het milieu, en de strijd tegen de opwarming van de aarde. Want 2020 was (opnieuw) het warmste jaar sedert onze metingen.

Spijtig wel dat de mens snel vergeet, maar laat ons hopen dat dit toch zal bijblijven en kan leiden tot oplossingen in de strijd tegen de opwarming van de aarde.

Mobiliteit 

We wezen reeds op de toename van het telewerk. Daardoor zijn er ook veel minder files op de weg wat de efficiëntie van het wegvervoer ten goede komt. Vooral voor de vrachtwagenfirma’s was dit positief.

Moderne bedrijfscultuur

Telewerk ging gemakkelijker in bedrijven die reeds een moderne horizontale structuur kenden, waarbij de werknemers zelf meer verantwoordelijkheid hadden en autonoom konden handelen. Voor de oude sterk hiërarchisch georganiseerde bedrijven met een verticale structuur zal telewerk zeker een uitdaging geweest zijn. We denken bijvoorbeeld aan de overheidssector. Laat ons hopen dat deze crisis hen ertoe zal brengen een moderne structuur en cultuur in te voeren.

Beurs

De aandelen op de beurzen verloren half maart ongeveer de helft van hun waarde, maar klommen sterk als gevolg van de injectie van massale liquiditeiten door de centrale banken overal in de wereld, en daaraan gekoppeld de lage rente. De Amerikaanse beurs bereikte zelfs een nieuw record.

Dit is enigszins een paradox, gelet op de scherpe recessie in het tweede kwartaal (in België -14,5% ten opzichte van het tweede kwartaal in 2019). Maar veel mensen weten niet wat ze met hun geld moeten doen, en gaan dus toch op de beurs. Het is het beruchte TINA-fenomeen, of ‘there is no alternative.’

Veilinghuizen

Omwille van TINA kenden ook de veilinghuizen een prachtjaar. Kunst werd door velen als een alternatieve belegging aanzien, en in vele takken werden record-prjjzen genoteerd. Ook bijvoorbeeld in de originele striptekeningen.

Immobiliën 

Hetzelfde geldt voor de immobiliënmarkt, hoewel deze sector reeds aan het ‘boomen’ is sinds begin de jaren ’90. Dat is een opgaande cyclus van al bijna 30 jaar !

… en de verliezers

De waarde van geld en de spaarder

Deze ‘assets’-inflatie wordt ook gedreven door het feit dat men zich afvraagt wat nog de waarde van geld is. De overheden smijten met miljarden euro’s liquiditeiten, de schulden worden verder omhoog geblazen, en men vraagt zich af of spaargeld nog voldoende zijn waarde kan behouden. Om die reden investeert men bijvoorbeeld in kunst.

Op het ogenblik is de retailinflatie (op basis van levensnoodzakelijke behoeften zoals voeding) nog zeer laag, en dat zal nog wel een paar jaar duren. Maar mooie liedjes blijven niet duren, en de vrees bestaat terecht dat de inflatie op een dag scherp de kop zal opsteken. Het is ook de gemakkelijkste manier om de schulden te reduceren.

Retail

Niet-essentiële winkels hebben het moeilijk gehad, en nog steeds. Ze moesten drie tot vier maanden gesloten blijven, terwijl tal van kosten bleven doorlopen (zoals de huur). Gelukkig verschaft het systeem van de tijdelijke werkloosheid voor hun personeel soelaas, maar het valt nog af te wachten of faillissementen vermeden kunnen worden als dit samen met de premies teruggeschroefd zal worden.

Horeca

Hetzelfde geldt in nog sterkere mate voor de horeca, die reeds bijna vijf maanden dicht is. Sommige restaurants bieden creatieve oplossingen zoals ‘take away,’ maar het is duidelijk dat dit een van de meest getroffen sectoren is. Het is een sector die bovendien zelfs in normale tijden de hoogste faillissementsgraad kent.

De evenementensector (inclusief bioscopen)

Dit behoeft geen uitleg. Sinds maart ligt alles stil. In de zomer was er sprake van een korte, schuchtere heropflakkering, maar in oktober werd ze teniet gedaan. De cultuursector ziet af. Voor hen is het een ‘kutjaar.’ Wat de uiteindelijke schade is, moet nog blijken. Laat ons hopen dat de creativiteit die hen kenmerkt voldoende veerkracht zal opleveren.

De reissector

Door Corona konden we veel minder reizen, en tal van boekingen werden geannuleerd. Na het faillissement van Thomas Cook vorig jaar kent de sector dus een nieuwe opdoffer.

Luchtvaartmaatschappijen en luchthavens 

Minder reizen betekent minder vluchten, en minder verkeer voor de luchthavens (tot -80%). Alle maatschappijen hebben serieuze verliezen geleden, en hadden overheidssteun nodig. Zo ook Brussels Airlines (Lufthansagroep). Het is immers een heel kapitaalintensieve sector.

De oliesector

Door de sterk gedaalde economische activiteit daalden de olieprijzen fors tot zelfs 20 Amerikaanse dollar per vat. Nu zijn ze al meer dan verdubbeld, maar het is nog steeds onvoldoende (bijvoorbeeld voor de rendabiliteit van de schalieoliesector in de Verenigde Staten).

Daarnaast is er meer en meer de oproep naar groene energie. Diverse oliereuzen boekten reeds zware afschrijvingen op nog te ontginnen olievoorraden onder de grond. De sector zal er wel weer boven opkomen, maar de opwarming van de aarde zal ze toch voor grote uitdagingen blijven plaatsen.

Jeugd en ouderen

Door corona kwam ons sociaal leven collectief tot stilstand. Bepaalde leeftijdscategorieën in het bijzonder zagen fel af. Eerst en vooral de ouderen die tot de risicogroep behoorden, maar ook de jeugd. Studenten hebben nu de mooiste periode van hun leven, maar alle studentenactiviteiten zijn stil gevallen sinds maart. Dit creëert voor velen psychologische problemen.

Trump

Ondanks alles toonden de opiniepeilingen begin dit jaar dat de Amerikaanse president Trump dankzij de sterke economie een goede kans had herverkozen te worden. De coronacrisis strooide echter roet in het eten: hij verloor van Biden. Zonder corona was hij hoogstwaarschijnlijk nog president voor vier jaar.

België 

Tot slot kwam België er erg bekaaid van af. Bijna anderhalf jaar na de verkiezingen kregen we een nieuwe regering, waarin de Vlamingen ondervertegenwoordigd zijn. De crisis toonde opnieuw aan dat ons land niet werkt, ondanks een record aan ministers van volksgezondheid (vooral aan Franstalige kant). Mondmaskers geraakten zoek, records van meer dan 20 000 besmettingen per dag eind oktober …

Zowel de federale als regionale overheden deden veel inspanningen om de economie en ondernemingen te ondersteunen, maar men kan zich afvragen of dit steeds op de meest efficiënte wijze gebeurde. Er moet iets grondig veranderen aan de organisatie en structuur van dit land. Anders riskeren we op internationaal vlak nog meer terrein te verliezen.