door Jan Huijbrechts in ’t Pallieterke .
Op 8 juli 2002 overleed op 82-jarige leeftijd in Antwerpen Jan Nuyts. Als er naast de naam van stichter Bruno De Winter één naam onlosmakelijk met die van ’t Pallieterke verweven is, dan is dat wel die van Jan Nuyts die niet minder dan 45 jaar lang vanuit de ‘weeldrige kantoren’ zijn stempel op ons aller weekblad heeft gedrukt. Geheel terecht omschreef zijn opvolger Leo Custers hem als “een monument in de Vlaamse Beweging”.
Beweren dat Jan Nuyts gepokt en gemazeld was in de Vlaamse Beweging is een understatement. Zijn vader was een oud-strijder die actief was in het militant Vlaamsgezinde en uitgesproken pacifistische Verbond van Vlaamsche Oud-strijders (VOS) en zelf raakte hij op school in Borgerhout al snel betrokken bij de studentenbond Ick Dien, die aan het door het Belgische episcopaat gesaboteerde en latere verboden Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond (AKVS) was verbonden. Later trad hij toe tot het Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond (AVNJ). Na het beëindigen van zijn humaniora waagde hij zijn kans in de normaalschool maar dat werd geen onverdeeld succes.
Journalist
Gelukkig voor hem kon hij in 1938 aan de slag als journalist bij de krant De Dag, maar nog geen jaar later moest hij zijn legerdienst vervullen. De oorlog trok een flinke streep door zijn toekomstplannen. Krijgsgevangen gemaakt in mei 1940 duurde het tot februari 1941 voor hij terug kon keren naar Vlaanderen. Vrijwel meteen na zijn aankomst in Antwerpen verkaste Jan Nuyts van De Dag voor een korte periode naar Het Laatste Nieuws om uiteindelijk aan de slag te gaan bij de Nationale Landbouw- en Voedingscorporatie (NLVC), een op de leest van de Nieuwe Orde geschoeide organisatie die al op het einde van augustus 1940 werd opgericht door secretaris-generaal Emile De Winter om de voedselproductie en -distributie tijdens de oorlogsjaren in goede banen te leiden. Hier maakte Jan Nuyts kennis met Bruno De Winter, een gewezen redacteur bij Het Handelsblad. Deze gematigd Vlaamsgezinde, katholieke Antwerpse krant was bij het uitbreken van WO II gestopt met verschijnen. Om den brode was De Winter, net als Nuyts, bij de NLVC beland.
Repressie
Omwille van zijn lidmaatschap van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) en van de Nationaal Socialistische Jeugd Vlaanderen (NSJV) kreeg Jan Nuyts na de Duitse terugtocht de rekening gepresenteerd en mocht hij aan den lijve de repressie ondervinden. Gelukkig voor hem beschouwden de Belgische gerechtelijke instanties hem als een kleine garnaal in de collaboratie en veroordeelde de krijgsraad hem ‘slechts’ tot 8 maanden cel.
Terwijl Nuyts achter de tralies verdween, had Bruno De Winter – een graag gelezen all-round journalist met een vaak scherpe pen – zijn oude baan bij Het Handelsblad opnieuw opgenomen. Hij kreeg er een eigen column die ‘Kleine Kronijk’ werd genoemd en die spoedig razend populair werd. Hij ondertekende die rubriek, waarin hij op satirische wijze zijn mening gaf over allerlei gebeurtenissen in stad en land, als ’t Pallieterke. Het duurde niet lang vooraleer de Winter zijn column verder wou uitbouwen tot een volwaardig weekblad, maar dat zag men bij Het Handelsblad niet zitten.
Duidelijk profiel
In samenwerking met de reclameagenten Karel Polderman en Charles Van Gool – die de publiciteit voor Het handelsblad verzorgden – zei hij de krant vaarwel en stichtte hij het weekblad ’t Pallieterke, waarvan het eerste nummer verscheen op 17 mei 1945. Van bij de start had het weekblad een duidelijk profiel : een vlot leesbare mix van ernstige politiek, ironie en satire, een formule die duidelijk aansloeg. Dit succes was voor een groot deel te danken aan de manier waarop De Winter stelling nam tegen de uitwassen van de repressie die door hem als een “reusachtige anti-Vlaamse machinatie” werd omschreven.
Op 1 januari 1946 werd de redactie van ’t Pallieterke uitgebreid met Jan Nuyts als kersverse redactiesecretaris, lees duivel-doet-al, die naast het neerpennen van een flink stuk van de sportverslaggeving er elke week opnieuw voor moest zorgen dat het blad gevuld, gedrukt, verspreid en verkocht raakte… Toen Bruno De Winter, amper 45 jaar oud, op 30 mei 1955 aan een hartaanval bezweek, werd hij meteen als hoofdredacteur opgevolgd door Jan Nuyts. Onder Nuyts bleef de geest van de stichter in het blad verder leven. De spot en hekelende taal bleven bestaan, maar het blad kreeg wel een meer uitgesproken Vlaams-nationaal profiel. Dat kwam onder meer duidelijk tot uiting in de rubriek ‘Uit het dossier van ’t Pallieterke’ waarin Arthur De Bruyne uitgebreid schreef over de oorlogsjaren en het Vlaams-nationalisme. Hele generaties Vlaamse Bewegers verslonden wekelijks die dossierbladzijden waardoor ’t Pallieterke onmiskenbaar een aanzienlijk aandeel had in het verspreiden van het Vlaams-nationalistisch gedachtengoed in het naoorlogse Vlaanderen.
Groot aantal medewerkers
Het was een van de sterke punten van Jan Nuyts dat hij een groot aantal medewerkers – onder wie heel wat beroepsjournalisten en heel vaak noodgedwongen onder schuilnamen – aan ’t Pallieterke wist te binden. Zo wist hij niet alleen Arthur De Bruyne’s broer en latere VU-minister Hector over te halen om zijn pen ten dienste van ’t Pallieterke te stellen, maar rekruteerde hij onder meer ook Jef Anthierens, Herman Geerts, Louis de Lentdecker, Louis Verbeeck, Jan D’Haese, Jan Merckx (oprichter van VTM), Karel Dillen, zijn zoon Koen Dillen, Staf De Lie, Gerolf Annemans, Ward Hulselmans, Jef Elbers, Erik Verstraete, Mark Grammens, Marc Platel, Paul Belien (en nog vele anderen) en onze latere hoofdredacteuren Leo Custers (vanaf 1974) en Karl Van Camp (vanaf 1982) als scribenten. Idem dito voor de illustratoren en tekenaars. Nadat Jef Nys in november 1956 ontslag had genomen als huistekenaar wist Jan Nuyts onder meer Stef Van Stiphout, Bob Mau, Cork, Hugo Leyers (Hug), Brasser en zelfs… ZAK en Pirana te strikken als huistekenaars.
Groot, Vlaams-nationaal hart
In al de jaren dat Nuyts de scepter over de redactie zwaaide, bleef hij rechtlijnig de Vlaams-nationale koers volgen. Zelfs wanneer hem dit lezers kostte. Toen in 1977 de regering-Tindermans II over het Egmontpact onderhandelde waarin toegevingen aan Franstaligen in Vlaams-Brabant werden vastgelegd, stond Nuyts vooraan in het verzet. Ook toen een deel van de lezers zich iets later terugvond in het pas opgerichte Vlaams Blok leidde dit tot een verdere politiek-ideologische verdeeldheid bij het lezerspubliek waar Jan Nuyts lang van wakker lag. Hij zou tot halfweg de jaren tachtig – tevergeefs – een verzoening tussen de VU en het ‘Blokske’ bepleiten.
Zijn grote hart dat onvermoeibaar voor Vlaanderen had geklopt hield er 20 jaar geleden mee op…
Foto’s (c) Gazet van Hove.