‘Meteen een reden waarom de unitaire kieskring een doodgeboren kind is,’ was de teneur op de Twittertijdlijn van Doorbraak. Oud-BBI-inspecteur Karel Anthonissen wou het experiment verderzetten : wat als de politieke families terug unitaire partijen zouden vormen. Hoe zouden de resultaten er dan uitzien ? Matthijs gooide de cijfers in zijn model en kwam tot een verrassend resultaat.
Unitaire partijen
We vertrekken dus van een federale kieskring ‘pur sang’ en gaan er van uit dat de drie traditionele partijen én de groenen samen opkomen over de taalrollen heen. Concreet worden de stemmen van de Vlaamse en Franstalige partijen samengeteld. Open Vld en MR vormen dan samen één liberale partij. Zo ook PS en sp.a, Groen en Ecolo en — we naderen de politieke science-fiction — cdH en CD&V slaan de handen in mekaar. In het vorige gedachte-experiment rekende prof. Matthijs de neocommunisten van PVDA/PTB al tezamen, omdat zij ook de enige echte unitaire partij zijn die vertegenwoordigd is in de federale Kamer.
Wat meteen opvalt : Défi (ex-FDF) haalt de kiesdrempel niet, hoewel ze nu met haar 2,2% wel degelijk twee zetels haalt. (En daarmee hypothetisch een paars-groene regering tot leven kan wekken.) En de N-VA is niet langer de grootste fractie in de Kamer. De Belgische socialisten worden de grootste fractie, al boeten ze drie zetels in, op de hielen gezeten door de liberalen en vervolgens de N-VA.
| verkiezingen mei 2019 | unitaire kieskring | verschil | |||||
| stemmen NL | zetels NL | stemmen F | zetels F | stemmen unitair | zetels unitair | ||
| Socialisten | 455.034 | 9 | 641.623 | 20 | 1.096.657 | 29 | -3 |
| Liberalen | 579.334 | 12 | 512.825 | 14 | 1.092.159 | 26 | 0 |
| Christendemocraten | 602.520 | 12 | 250.681 | 5 | 853.201 | 20 | +3 |
| Groenen | 412.836 | 8 | 416.452 | 13 | 830.288 | 19 | -2 |
| Communisten | 584.621 | 14 | +2 | ||||
| N-VA | 1.086.787 | 25 | 1.086.787 | 26 | +1 | ||
| Vlaams Belang | 792.100 | 18 | 18.077 | 810.177 | 19 | +1 | |
Mogelijke coalities
We mogen er natuurlijk niet zo maar van uitgaan dat elke Franstalige socialist voor een taalgemengde lijst zou stemmen. En in Brussel hebben Open Vld (met het nodige interne tumult) en MR elkaar al losgelaten. Vlaamse realo Groenen matchen niet zozeer met linkse fundi’s uit het zuiden van het land. En de christendemocraten zullen nog veel water bij hun miswijn moeten doen om met de humanisten van Madame Non op één lijst te staan. Ten slotte was CVP/PSC de eerste unitaire partij die splitste, in 1969 al.
Gul als we zijn gaan we ervan uit dat dat tóch gebeurt. De wonderen zijn de wereld niet uit. Welke regeringscombinaties levert dit op ? Zal het dan plots veel gemakkelijker zijn een federale regering in te zweren in het koninklijk paleis ?
- Paars-groen : 71 zetels (5 te kort en er is geen oplap-partij als Défi of cdH meer)
- Bourgondisch : 78 zetels (2 op overschot, geen comfortabele meerderheid met een N-VA waar (de zetel van) Jean-Marie Dedecker in deze oefening ook bij is gerekend)
- Vivaldi : 91 zetels (heel comfortabel)
- Rode duivels : 82 zetels (comfortabel)
- Zweeds : 72 zetels (4 te kort)
Maar…
Maar…Maar er is natuurlijk een maar. De eerste maar ligt voor de hand : zoals hoger geschetst is het maar de vraag of je de stemmenaantallen zo maar mag optellen. Misschien bloedt de PS aan linkerzijde richting PTB. En rennen de helft van de Franstalige humanisten weg van Pieter De Crem en Hendrik Bogaert.
Meer nog : wat doe je met de Duitstaligen, die op deze manier al helemaal niet aan de bak komen. Geven we deze beschermde minderheid een minimum aantal zetels, zoals joden en christenen in het Iraanse parlement ? Of, dichter bij huis, de Deense minderheid verzekerd is van vertegenwoordiging in de Landtag van Schleswig-Holstein ?
Niet ingecalculeerd hierboven : het aantal Franstaligen dat op N-VA zou stemmen. In Waals-Brabant zou weleens 15-20% kunnen vallen voor de sirenenzang van Theo Francken. En misschien gaan de meer dan 20% menfoutisten in het zuiden van het land wél stemmen voor een unitaire kieskring. Wie er nu niét opdaagt om te stemmen, kiest allicht deels voor het Vlaams Belang. Ook heel wat ‘proteststemmen’ die nu bij PTB of Parti Populaire (die de kiesdrempel niet haalde) terechtkomen zouden ook naar het Vlaams Belang kunnen verhuizen. Want dan zou Wallonië voor het eerst een ‘serieuze’ rechts-radicale partij kennen.
Een zeker potentieel in de Vlaamse rand is er zeker voor Franstalige partijen — niet het minst de liberalen. Voor het Vlaams Parlement haalde de eenheidslijst UF er toch nog 28.804 stemmen, te weinig voor een zetel echter. In Vlaams-Brabant haalde Défi 14.043 kiezers. En ook in Knokke zou er een communautaire verschuiving kunnen plaatsvinden. Zou.
Minpunt : zulke unitaire verkiezingen zouden opnieuw kunnen dienen als een verkapte talentelling. De laatste werd gehouden in 1947, tot Vlaamse gemeenten niet meer wilden meewerken aan die ‘angel voor de Vlamingen’, zoals De Standaard toen kopte.
Spielerei
Dit gedachte-experiment is natuurlijk maar Spielerei. En toch weer niet. Het zegt toch iéts. De Vlaams-nationalistische partijen hoeven de unitaire kieskring alvast niet te vrezen. Die kunnen zich figuurlijk al rijk rekenen, maar ook letterlijk. Elke stem in het zuiden, zelfs al leidt die niét tot een zetel, zorgt voor extra inkomsten. Partijfinanciering, weet u nog ? De communisten zouden er nog sterker uitkomen. En de christendemocraten mogen weer dromen van groei. En dat is lang geleden. De grootste pleitbezorgers van belgicistische hervormingen, van herfederalisering tot unitarisme — bij Open Vld, MR, Groen en Ecolo — komen er in deze eenvoudige oefening bekaaid van af.
De conclusie is dus dezelfde als in het vorige gedachte-experiment. Redenen genoeg om géén unitaire kieskring in te voeren.
