Iets met kruisbestuiving
door Johan Sanctorum – www.doorbraak.be .
In zijn toespraak tot het Europees Parlement schept Filip I op over zijn ‘familiale stamboom’. Daar willen we ons graag even in verdiepen.
Vorige week sprak Koning Filip het Europees Parlement toe, naar aanleiding van het Belgische voorzitterschap van de EU. Een van de vele bloempotmomenten, eigen aan dat voorzitterschap, zou je denken. Dat klopt voor een deel. De speech had een hoog kersttoespraak-gehalte, waarin de vorst zich zorgen maakt over het verlies aan vertrouwen in de instellingen (waaronder dus ook zijn job), naast een pleidooi voor menselijke waarden, voor de Europese gedachte (uiteraard), ‘een veelzijdige gelaagdheid en vervlechting van culturen’, de democratie, het sociale Europa, het klimaat, enzovoort.
Iets dat van een AI-webstek kon geplukt zijn, waar elke scholier tegenwoordig zijn opstel mee maakt. Als leerkracht zou ik het ook zo herkennen en een nul geven, ware het niet dat de speech deze merkwaardige zinsnede bevat die recht uit het hart van onze vorst lijkt te komen :
‘Die band met Europa voel ik ook persoonlijk heel sterk. Niet alleen als staatshoofd en als Belg, maar ook als mens. De stamboom van mijn familie getuigt van de historische kruisbestuiving tussen Europese naties.’
Ambitieuze huwelijkspolitiek
Dat is voorwaar een doordenker, gezien de historiek van de Coburgs, hun Europees traject gedurende de 19de eeuw, en hoe ze in België belandden.
In ‘De stoeterij van Europa. – De Coburgs en hun klim naar de macht’ (2015) vertelt Jan van den Berghe van naaldje tot draadje hoe de Coburgs zich, van onbenullige Beierse adel anno 1800, opwerkten tot dé Europese dynastie met vertakkingen in onder meer het Verenigd Koninkrijk, Portugal, Bulgarije, Brazilië en Mexico. En uiteraard België, waar Leopold I in 1830 het koningschap aanvaardde. Hij moeide zich onophoudelijk met de binnenlandse politiek, maar arrangeerde als volleerd koppelaar even goed huwelijken binnen de familie, vaak in samenwerking met zijn nicht Queen Victoria.
Na de nederlaag van Napoleon en het aansluitende Weense Congres in 1815 rekende de Europese stamboomadel op een snelle restauratie. Dus was het zaak om de familiebanden aan te halen, huwelijken te regelen en kindjes te maken
De rode draad van deze familiesaga is grenzeloze overlevingsdrang, die de vorm kreeg van een uitgekiende huwelijkspolitiek waar geen plaats was voor koekendozenromantiek, maar des te meer voor liefdeloze verstandshuwelijken, incest met alle biologische gevolgen van dien, verkrachtingen op de bruidsnacht, seksschandalen, gescharrel met stalknechten en meiden, een hele stoet van buitenechtelijke kinderen die al dan niet wilden erkend worden, scheidingen, gekibbel over geld en macht, botsingen met democratisch verkozen politici, waanzin en kwaadaardigheid.
Geassocieerd met de lijn Saksen-Gotha, hadden de Coburgs maar één echt doel : de eigen titels en genen doorgeven. Na de nederlaag van Napoleon en het aansluitende Weense Congres in 1815 rekende de Europese stamboomadel op een snelle restauratie. Dus was het zaak om de familiebanden aan te halen, huwelijken te regelen en kindjes te maken. Geopolitiek zowaar, met bed en divan als productiemiddelen.
Door een misvallen opera in de Brusselse Munt bood zich onverwachts een nieuwe locatie aan voor het kweekprogramma, dat vandaag, na een inzinking met Boudewijn, succesvol verloopt. De keuze voor de vruchtbare Mathilde d’Udekem d’Acoz heeft ondertussen al vier telgen opgeleverd : de broedmachine draait op volle toeren, op naar het tweede eeuwfeest van de natie.
Van macht naar invloed
Filip I verheft schrijfster Alicja Gescinska in de Leopoldsorde.
De Coburgs zijn een van de laatste residuen van het ancien régime, die zich aanpasten aan de nieuwe politieke context, zij het met frisse tegenzin die hun oude agenda verraadt. De strubbelingen van Leopold II, geregeld op ramkoers met het parlement, zijn legendarisch. We kennen verder de koningskwestie met Leopold III die na zijn collaboratie-avontuur niet wilde aftreden, en koning Boudewijn die ‘in de onmogelijkheid verkeerde’ om de abortuswet te tekenen.
Naarmate het koningschap ‘ceremoniëler’ werd, verschoof het machtsspel naar de coulissen, discrete lobbying en een ingenieuze pr-strategie
Dat zijn maar de meest bekende wapenfeiten die in de geschiedenisboekjes een plek hebben gevonden. In werkelijkheid hebben de Coburgs de democratie altijd als een obstakel gezien, een rem op het 19de-eeuwse restauratieproject dat een natte droom bleef. De dubbelzinnige status van België, een geboren compromissenstaat, bood en biedt een speelveld, een grijze zone waarin het Hof tactisch manoeuvreert.
Naarmate het koningschap ‘ceremoniëler’ werd, verschoof het machtsspel naar de coulissen, discrete lobbying en een ingenieuze pr-strategie. De jaarlijkse uitreiking van eretekens en adellijke titels is maar één aspect daarvan. Ook heel de opgepepte sfeer rond kroonprinses Elisabeth – waar alle media graag in meegaan- behoort ertoe. Wie meer details wil nalezen over de machtstransitie van de monarchie, verwijs ik naar het sleutelwerk van Mark Van den Wijngaert, ‘België en zijn koningen : van macht naar invloed’ (2021).
Anti-revolutionaire strategie
De Catalanen kunnen zoveel betogen als ze willen, de EU zal een afscheuring nooit dulden.
Het hof gaat met zijn tijd mee, en bedrijft de overlevingsdiplomatie met veel behendigheid en psychologische flair. Ondanks de autistische harkerigheid van Filip en de vaste kosten verbonden aan de het Lakense theater, is er in België geen meerderheid om de monarchie af te schaffen. En zo zijn we terug bij de rede van Zijne Majesteit voor het Europees Parlement, en de merkwaardige passage waarin we herinnerd worden aan de ‘historische kruisbestuiving’.
Filip I en het Belgische koningshuis regeren over een land dat politiek als los zand aaneen hangt en tegen een astronomische overheidsschuld aankijkt. Ze nemen vandaag resoluut de vlucht vooruit, richting Europa, dat de oude natiestaten betonneert. Was het jonge België in de 19de eeuw voor de Coburgs een veilige plek om de voortzetting van de dynastie te waarborgen, dan is in de 21ste eeuw Europa de grote stolp die onder meer het volksnationalisme binnen de lidstaten moet neutraliseren.
Filip I en het Belgische koningshuis regeren over een land dat politiek als los zand aaneen hangt en tegen een astronomische overheidsschuld aankijkt. Ze nemen vandaag resoluut de vlucht vooruit, richting Europa, dat de oude natiestaten betonneert
Deze antirevolutionaire strategie maakt dat bijvoorbeeld Catalonië zich nooit zal/kan afscheuren, hoe graag de meerderheid van de Catalanen dat ook wil. Vergeten we niet dat sinds Fabiola de banden tussen het Spaanse en het Belgische koningshuis bijzonder hartelijk zijn. Onder de progressief-democratische façade van de EU schuilen krachten die even weinig democratisch zijn als Poetin-Rusland waar men graag op afgeeft. De koninklijke toespraak werd onthaald met applaus op alle banken. Het ‘gebrek aan vertrouwen’ dat zijne majesteit bij het volk constateert, is misschien niet helemaal ongegrond.
Johan Sanctorum (°1954) studeerde filosofie en kunstgeschiedenis aan de VUB. Achtereenvolgens docent filosofie, tijdschriftuitgever, theaterdramaturg, communicatieconsultant en auteur/columnist ontpopte hij zich tot een van de scherpste pennen in Vlaanderen en veel gevraagd lezinggever. Cultuur, politiek en media zijn de uitverkoren domeinen. Sanctorum schuwt de controverse niet. Humor, ironie en sarcasme zijn nooit ver weg.
foto’s (c) Gazet van Hove – cover : koninklijk paleis Brussel.